Rusya Müslümanlarının Dünü Ve Bugünü

Başlıca etnik gruplar; Ruslar 116 milyon, Tatarlar 5,6 milyon. Diğerlerinden bazıları ise; Ukrainler , Çuvaşlar, Başkurtlar, Çeçenler, Belaruslar, Mordov’lar, Ermeniler, Udmurt lar, Azeriler, Almanlar, Kazaklar, Özbekler, Kırgızlar, Yahudiler, Kalmuklar, Kafkas Milletleri (Çerkesler, Avarlar, Karaçaylar, Balkarlar, Lezginler... ) vs.

//İSLAM DİNİNİN GELENEKSEL DİN OLARAK KABUL EDİLİŞİ VE MÜSLÜMANLIĞIN YENİDEN YÜKSELİŞİ

1985 yılından itibaren SSCB’de yeniden yapılanma ve açıklık politikaları ile Ortodokslar, Yahudiler gibi Müslümanların da dinî özgürlükleri genişlemeye başlamıştır. Bunun sonucu olarak 1985 yılından itibaren mescitlerin yeniden inşasına, 1990 yılından itibaren ise yeni Müftülük teşkilatlarının kurulmasına müsaade edilmiştir. 1991 yılında bugünkü Rusya Federasyonu kurulduğunda Ortodoksluk, Müslümanlık, Yahudilik ve Budizm Rusya Federasyonunda “Geleneksel din olarak” kabul edilmiştir. Böylece bu 4 din mensubu devletin yanında eşit haklara sahip olduğu, Rusya Federasyonu devletinde inanç yönünden asli unsurlar olduğu kabul edilmiştir. Nitekim bu mesajı somutlaştırmak için Moskova’da yaptırılan Park Pobye’da (Zafer Parkında) Moskova Belediyesi tarafından bir kilise, bir cami ve bir sinagog yapılarak hizmete açılmıştır.

//RUSYA FEDERASYONUNDA YAŞAYAN MÜSLÜMAN HALKLAR

Müslümanlar Rusya Federasyonunun kurulmasından itibaren seyahat ve serbest çalışma özgürlüğü ile birlikte Rusya Federasyonunun her tarafında çalışmaya ve yaşamaya başlamışlardır. Diğer taraftan Orta Asya ve Azerbaycan’dan da insanlar iş amaçlı olarak başta Moskova ve St. Petersburg olmak üzere önemli şehirlere yerleşmeye başlamışlardır. Bunun sonucu olarak Müslümanlar Rusya Federasyonunun tamamına yayılmıştır. Bugün Rusya Federasyonunda 23 milyon Müslüman yaşadığı tahmin edilmektedir. Bu da nüfusun % 15’ine tekabül etmektedir.

Müslüman Toplumunu başta Tatarlar olmak üzere Başkurtlar, Kuzey Kafkasya Halkları olan Dağıstanlılar, Çeçenler, Çerkesler, Kabartaylar, Balkarlar, Adıgeyler, İnguşlar, Karaçaylılar, Osetler, Kumuklar, Nogaylar, Orta Asya halklarından Kırgızlar, Özbekler, Kazaklar, Tacikler ve Azerbaycanlılar teşkil etmektedir. Diğer taraftan Ruslar ve Rusya Federasyonunda yaşayan diğer halklardan da Müslüman olanlar bulunmaktadır. Müslüman nüfus Rusya Federasyonunda her geçen gün artmaktadır.

//MÜSLÜMANLARIN ÇOĞUNLUĞU TEŞKİL ETTİĞİ BÖLGELER

Bugün Rusya Federasyonundaki 21 Cumhuriyetten 9’unda, yani Tataristan, Dağıstan, Başkurdistan, Çeçenistan, İnguşatya, Kabardey-Balkarya ve Karaçay-Çerkez özerk Cumhuriyetlerinde yaşayan insanların çoğunluğunu Müslümanlar teşkil etmektedir. Ayrıca Moskova’da 2 milyon St. Petersburg’ta bir milyon, Rusya’nın Asya Kısmında 3 milyondan fazla Müslüman yaşamaktadır. Hatta bazı büyük köylerde ve şehirlerde nüfusun çoğunluğunu Müslümanlar oluşturmaktadır.

//İNANCA SAYGI

Rusya Federasyonunda bugün yerleşim yerinde çoğunluk hangi dinden ve inanç’tan olursa olsun bütün inanç sahipleri birbirine saygı içerisinde yaşamaktadır. Rusya Federasyonu farklı inanç ve kültürlere sahip insanları karşılıklı anlayış içerisinde birlikte yaşatmayı başarmış ülkelerdendir. Bu anlamda Cumhurbaşkanlığı ve diğer kurumlar nezdinde Dinler arası diyalog çalışma grupları bulunmaktadır. Devlet ve din adamları da buna özen göstermekte ve destek vermektedir.

//RUSYA FEDERASYONUNDAKİ MÜSLÜMANLARIN DİNÎ KURUMLARI, CAMİLER VE İSLAM ÜNİVERSİTELERİ

Bugün Rusya Federasyonunda Müslümanların 3 Merkezi Dinî İdaresi bulunmaktadır. Bunlar; Başkanlığını müftü Ravil Gaunutdin’in yaptığı merkezi Moskova’da bulunan ve 1998 yılında kurulan “Rusya müftüler Konseyi”, Başkanlığını Şeyhülislam Talgat Tacuddin’in yaptığı, merkezi Başkurdistan Ufa’da bulunan ve 1790 yılında kurulan “Rusya Müslümanlarının Merkezi Dini Nezareti” ve Başkanlığını Müftü İsmail Berdiyev’in yaptığı merkezi Karaçay-Çerkez Cumhuriyetinde bulunan ve 1998 yılında kurulan “Kuzey Kafkasya Müslümanlarının Dini İdareleri Koordinasyon Merkezi”dir.

Bugün Merkezi Dinî İdare Başkanlıklarına bağlı 8’i kuzey Kafkasya cumhuriyetlerinde olmak üzere özerk cumhuriyetlerde ve diğer federal bölgelerde toplamda 60’dan fazla müftülük teşkilatı ve 5.000’den fazla dini organizasyonlar bulunmaktadır. İhtiyaç olan yerlerde müftülük teşkilatları ve dinî organizasyonlar kurulmaya devem etmektedir. Yukarıda isimleri ifade edilen 3 Merkezi Dinî İdare Başkanlıkları ise Rusya Federasyonu Cumhurbaşkanlığının protokolüne dahil olup, önemli günler vesilesi ile tertiplenen programlarda davet edilmekte ve 4 geleneksel dinin temsilcileri ile birlikte protokollerde yerlerini almaktadırlar.

Bugün Kuzey Kafkasya’nın dışında kalan bölgelerde, örneğin Tataristan Özerk Cumhuriyetinde 1367, Başkurdistan Özerk Cumhuriyetinde 1000, Rusya’nın Asya kısmında 300’den fazla olmak üzere toplam 4.000 civarında cami ve mescit bulunmaktadır. Son dönemlerde yaptırılan Tataristan Kazan’da Kul Şerif Camii, Ufa’da Lale Camii, Sibirya’da Surgut Camii, Çuvaşistan Şıkırdan ve St Petersburg tarihi camileri görülmeye değer camilerden bir kaçıdır. Moskova Merkez Camii ise tamamlandığında açık alanlar dahil 23.000 kişi ibadet yapabileceği en güzel camilerden biri olacaktır.

//CAMİLER

Kuzey Kafkasya özerk cumhuriyetlerinden Dağıstan’da 2.000, Çeçenistan’da 800, İnguşetya’da 200, Kabardey-Balkarya’da 160, Karaçay-Çerkez ve Stavrapol Bölgesinde 160, Adıgey’de 40, Kuzey Osetya’de 25 ve Kalmukistan’da 5 olmak üzere toplam 3500 cami ve mescit bulunmaktadır. Dağıstan Mohaçkale’de 20.000 kişilik cami 1998 yılında, Çeçenistan Grozni’de tamamen Osmanlı Türk-İslam mimarisinde 10.000 kişilik camii 2008 yılında tamamlanarak ibadete açılmıştır. Bugün Rusya’nın çeşitli bölgelerinde mimarisi çok güzel yeni camiler yapılmaktadır. Bütün Rusya Federasyonunda bulunan camilerin % 40’ı Kuzey Kafkasya’da, geri kalanlar ise diğer bölgelerdedir. Kuzey Kafkasya dahil Rusya Federasyonu genelinde bugün itibari ile 7500 resmi olmak üzere yalnız cuma namazı kılınan ev ve iş yerleri ile birlikte 9.000 cami ve mescit bulunduğu tahmin edilmektedir.

//CAMİ İHTİYACI

Bütün Rusya geneline yayılan Müslümanların bugünkü mevcut camiler ihtiyaçlarına cevap vermemektedir. Örneğin 2 milyondan fazla Müslüman’ın yaşadığı Başkent Moskova’da 4 cami olup çok yetersiz kalmaktadır. 9 reyonu bulunan Moskova’da, yetkililer tarafından her reyona bir cami söylemi henüz gerçekleşmemiştir. Cemaat cuma ve bayram namazlarında sokaklarda zaman zaman yağmur altında veya -20 derece soğukta ibadet yapmaktadır.

Bayram namazlarında Moskova Merkez Camii ve bitişik caddelerde en az 80.000 insan namaz kılmaktadır. St. Petersburg tarihi camide ve bitişik caddelerinde en az 60.000 insan namaz kılmaktadır. Veya bazı yerleşim yerlerinde cami olmadığı için ancak cuma namazını bir Müslümanın evinde kılınan yerler de bulunmaktadır.

 Cami yapım konusunda merkezi hükümetin tam destek verdiği ve olumlu baktığı kamuoyunca bilinmektedir. Ancak bazı yerlerde cami yapım konusunda arsa sorunları, Müslümanların maddi imkânsızlıkları, cami yapımına sıcak bakılmayış veya başka sebeplerden dolayı zorluklar yaşandığı da bilinmektedir. Bu sorunların ise zaman içerisinde çözüleceği tahmin edilmektedir.

Rusya Federasyonunda müftülüklerin kurduğu Moskova’da, Tataristan’da, Başkurdistan’da, Karaçay-Çerkez, Kabardey-Balkar Cumhuriyetlerinde birer, Çeçenistan ve İnguşetya Cumhuriyetlerinde 2’şer, Dağıstan Cumhuriyetinde 12, St. Petersburg’da 1, Nijni Novgorod Bölgesinde 1 olmak üzere toplamda 23 İslam Üniversitesi veya Enstitüsü ve 70’den fazla medrese bulunmaktadır. Bu eğitim kurumları vasıtası ile ihtiyaç duyulan imam ve din adamı yetiştirilmeye ve çocuklarına din eğitimi verilmeye çalışılmaktadır. Bu kurumların kurulması ve gelişimi konusunda devlet tarafından destek verilse de, maddi sorunlar, akademisyen hoca, kaynak ders kitap ihtiyaçları bulunmaktadır.

//İSLAM ÜNİVERSİTELERİ

İslam Üniversitelerinin kurulması ve gelişmesi ülkedeki Müslümanlar açısından da son derece önem arz etmektedir. Rusya Federasyonundaki dinî kurumlar ile ilişkileri geliştirmek ve Müslümanların ihtiyaçlarının karşılanmasına katkıda bulunmak üzere Diyanet İşleri Başkanı Sayın Prof. Dr. Ali Bardakoğlu bir heyet ile 2008 ve 2009 yıllarında Moskova’ya, Ufa’ya ve Kuzey Kafkasya’ya resmi ziyarette bulunmuştur. Böylece gerek camilerin yapımına, gerek İslam Üniversitelerinin ihtiyaçlarının karşılanmasına imkânlar nispetinde destek olunmaya başlanmıştır. Örneğin; Moskova Merkez Camiinin bütün iç ünitelerinin genel tezyinatı Türkiye Diyanet Vakfı tarafından yaptırılacaktır.

//ELAZIĞ’DAN ÇUVAŞİSTAN’A

Elazığ Müftülüğü tarafından Çuvaşistan Çıkırdan Camiinin hatları yazdırılmış, tezyinatı yaptırılmış ve kündekari kapıları, ahşap minber, mihrap ve kürsüsü Türkiye’de yaptırılarak gönderilmiştir. Hiç camisi olmayan Altay Cumhuriyetinde İstanbul Müftülüğünün desteği ile cami yapılmıştır. Mordovya Saranks’da Üsküdar Camii Üsküdar Müftülüğünün yardımları ile tamamlanmıştır. Rusya Federasyonunda İslam dini hakkında kaynak kitap ihtiyacının karşılanması için İslam Ansiklopedisinin Rusçaya tercüme çalışmalarına başlanmıştır. İslam Üniversitelerinin akademisyen ihtiyacını karşılamak amacı ile bu üniversitelerden Türkiye’de yüksek lisans yapımına ve kaynak ders kitaplarının temininde yardımcı olunmaktadır. Teoloji Konferansları düzenlenmektedir. Selçuklular ve Osmanlılar döneminde de Kuzey Kafkasya, Tataristan ve çevresinde yaşayan Müslümanlar ile ilmi, dini yayın olmak üzere pek çok alanda iyi ilişikler kurulduğu bilinmektedir. Örneğin 1888’de Kostroma şehri İmamı (Tatar) Ahun Seferov, Osmanlı Sultanı tarafından aktif hizmetlerinden dolayı 3. derece Mecidiye ödülü ile ödüllendirmiştir.

//MÜSLÜMANLARA YAKLAŞIM

Rusya Federasyonu, bugün ülkesinde yaşayan Müslümanları İslam ülkeleri ile iyi ilişkilerin kurulması ve gelişmesi konusunda önemli bir zenginlik olarak gördüğü anlaşılmaktadır. Ülkede yaşayan Müslüman nüfusun dinî özgürlerini yaşaması ve ihtiyaçlarının karşılanması konusunda belli bir gayret içerisinde olduğu görülmektedir. Özellikle 2000 yıllarında Putin’in Cumhurbaşkanı olması ile bu husus ivme kazanmış ve Medvedev’in döneminde de devam etmiştir. Buna paralel olarak Müslümanların dini teşkilatları ve eğitim müesseselerinin etkinliği ve itibarı gerek devlet nezdinde gerek halk nezdinde, gerek ise yurt dışında her geçen gün artmaktadır. Cumhurbaşkanı ve Başbakan, Müslümanların Bayramlarında Merkezi Dini İdare Başkanlarına “Bayram Tebrik Mesajları” göndererek onlar vasıtası ile bütün Müslümanların bayramlarını kutlamakta ve Müslümanlara yönelik önemli mesajlar vermektedirler.” Bayram namazları devlet televizyonu vasıtası ile Moskova ve Ufa Merkez Camilerinden naklen yayınlanmaktadır. Ayrıca Müslümanlara verdikleri önemin bir ifadesi olarak Merkezi Dinî İdare Başkanlarını devlet madalyası ile ödüllendirmişlerdir.

 

Diğer taraftan Rusya Federasyonu Müslüman nüfusu vesilesi ile İslam Ülkeleri ile ilişkileri geliştirmek gayreti içerisindedir. Nitekim Rusya Federasyonu İslam Konferansı Örgütüne gözlemci üye olmak üzere müracaat etmiş ve 2005 yılında da gözlemci üye olmuştur. 2008 yılında ise İKÖ’ya daimi temsilci atamıştır. Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanı Lavrov 13 Mart 2008 tarihinde Dakar’da İslam Konferansı Örgütü Üyelerine yapmış olduğu konuşmada; Rusya Federasyonu İslam Dünyasının iyi niyetli dostu olmasının yanında onun ayrılmaz bir parçasıdır” demiştir. Bununla özellikle Rusya Federasyonunun batıda yükselen İslam ve Müslüman karşıtlığına (İslamo Fobi’ye) karşı olduğunu, bunu benimsenmediğini ve İslam Dünyasının samimi bir ortağı olduğunun mesajını vermeye çalışmıştır. Bu anlayış da; bugün Rusya Federasyonunun Müslümanlara karşı tutumunu ortaya koymaktadır. Nitekim cumhurbaşkanı Medvedev, ilk defa bir cumhurbaşkanı sıfatı ile Moskova Merkez Camiini ziyaret etmiş ve önemli Müslüman dini liderler ile 3 ayrı toplantı yapmıştır. Rusya Federasyonu genelinde İslam dini hakkında yayın yapan bir televizyon kanalı kurma çalışmaları devam etmektedir.

Bütün bunlar Müslümanları mutlu etmekte, ülkede İslamo Fobiye’nin gelişmesine engel olmaktadır. Bugün Müslümanların diğer inanç grupları kadar, özellikle Ortodokslar ve Yahudiler kadar ibadet yerlerini, eğitim müesseselerini açamamışlar ve geliştirememişler, dinî yayın ihtiyaçlarını sağlayamamışlar ve çocuklarına yeteri kadar din eğitimi verme imkânı bulamamış olsalar dahi, her geçen gün ihtiyaçlarını karşılamada iyiye gitmektedirler. Devletin artan olumlu bakışı ve desteği ile sorunlarını çözmeye çalışmaktadırlar. İslam Rusya Federasyonunda emin adımlar ile yükselen en güçlü seda olmaktadır.