Türkiye kilogramdaki değişikliğe hazır

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Varank, kilogramın yeni tanımı için tasarlanan Kibble Denge Deneyi’nin birinci fazının başarıyla sonuçlandırıldığını belirterek, ”İkinci faz tamamlandığında dışa bağımlılık kalmayacak. Yılarca ulusal kütle prototipi dahil ölçüm standartlarımızı geliştirmede önemli rol oynayan TÜBİTAK UME bu yeni dönemde de yine ülkemizin öncüsü olacaktır” dedi.

TÜBİTAK bünyesinde faaliyet gösteren Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME) kilogram birimine getirilen yeni tanımı gerçekleştirme yolunda önemli bir aşamaya geldi. Bu amaçla yürütülen Kibble Denge (Balance) Deneyi’nin birinci fazını alternatif bir yol izleyerek tamamlayan enstitü, yeni bir ölçüm konseptiyle Kibble denge deneylerinin Türkiye markasını geliştirdi.

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, yapılan çalışmaları yerinde incelemek için enstitüyü ziyaret etti. Halen kullanımda olan ve Türkiye’nin 54 numaralı ulusal kilogram prototipini inceledi. Bakan Varank, kilogramın yeni tanımı için tasarlanan Kibble Denge Deneyi’nin birinci fazının başarıyla sonuçlandırıldığını belirterek, ”İkinci faz tamamlandığında dışa bağımlılık kalmayacak. Yılarca ulusal kütle prototipi dahil ölçüm standartlarımızı geliştirmede önemli rol oynayan TÜBİTAK UME bu yeni dönemde de yine ülkemizin öncüsü olacaktır” ifadelerini kullandı.

TÜBİTAK UME’nin 2014 yılında bir proje kapsamında kilogramın yeni tanımını gerçekleştirmek için çalışma başlattığını ifade eden Varank, “Proje kapsamında bilimsel metroloji alanında ileri gelen enstitülere alternatif bir yol izlendi ve yeni bir ölçüm konsepti üzerinde yoğunlaşıldı. Bu konsepte uygun teknolojiler kullanılarak, Kibble balans deneylerinin Türkiye markası geliştirildi” diye konuştu.

Varank, “Çalışmalarına yoğun bir şekilde devam edilen ve ulusal kilogram prototipinin oluşturulacağı Kibble denge sisteminde ikinci fazda sonuca ulaşıldığında ulusal kütle ölçümleri güvence altına alınacak” ifadelerini kullandı.

Mekanik ve elektriksel gücün dengelenmesi prensibine dayanan Kibble denge deney düzenekleri, farklı geometriler ve deneysel protokollerle tasarlanabiliyor. Bu düzeneğe sahip dünyadaki az sayıdaki ülkelerden biri olan Türkiye, “TÜBİTAK UME Salınımlı Mıknatıs ” ile dünya çapında yürütülen çalışmalara da katkı veriyor.

Dışa bağımlılık kalkacak

Kütle ölçümlerinde Fransa'daki Uluslararası Ölçüler ve Ağırlıklar Bürosundan izlenebilirlik alan Türkiye, kendi geliştirdiği Kibble Denge Deney Düzeneği ile dışa bağımlılığı ortadan kaldıracak. Ayrıca TÜBİTAK UME, diğer ülkelerin metroloji enstitülerine de uluslararası kütle kalibrasyon hizmeti verilebilecek hatta gelişmekte olan enstitülere teknoloji transferi de sağlayabilecek.

Varank, UME ziyaretinde Zaman Frekans ve Elektromanyetik Uyumluluk laboratuvarlarını da ziyaret etti. Mikrodalga ve optik temelli atomik saatler ile elektromanyetik uyumluluk test ve Ar-Ge çalışmalarını da yerinde inceleyerek yetkililerden bilgi aldı.

Geçen ay Fransa'da düzenlenen “26. Ağırlıklar ve Ölçüler Genel Konferansı"nda, 1889'dan bu yana "Büyük K" adı verilen platin ve iridyum karışımı maddi bir ölçüte bağlı Uluslararası Kilogram Prototipi (IPK) aracılığı ile tanımlanmış kilogramın, bundan sonra bilimsel bir formülle tanımlanması kararlaştırıldı. "Büyük K" yerine bilimsel formülle yapılacak tanımın çok küçük ya da çok büyük kütleler için yapılan ölçümlerde daha doğru sonuç vermesi bekleniyor. Mayıs 2019'da uygulamaya geçecek yeni kilogram tanımında kütle, evrenin değişmez kabul gördüğü bir büyüklük olan Planck sabitine bağlandı. Bu tanımla kilogram Planck sabitinin kararlı tabiatı gereği zamandan, kişiden ve konumdan bağımsız olarak gerçekleştirilebilecek.