Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Enver Konukçu, Erzurum’un isim geçmişiyle ilgili olarak değerlendirmelerde bulundu. Erzurum’un; tarihi süreç içerisinde genellikle ‘Erzen’ür Rum’, ‘Erzen-i Rum’ ve ‘Erz-i Rum’ şeklindeki isimlerle anıldığını anlatan Konukçu, Çin kültüründe, Erzurum’dan çok daha farklı bir adla bahsedildiğinin anlaşıldığını kaydetti. Moğollara ait Çin kaynaklarında, “Ai-Erh-Hsi-Leng” adıyla bahsedilen yerleşim biriminin, tarihi kayıtlar ve kalıntılar incelendiğinde Erzurum olduğunun anlaşıldığını dile getiren Konukçu, bu bilgiye, Tarihçi Ch’i-T’ang’ın kaleme aldığı bir eserde de rastlandığını kaydetti.
//KONUKÇU MOĞOLLARIN ERZURUM’A BAKIŞINI ANLATTI
Erzurum’un oldukça eski bir geçmişe sahip olduğunu, Batılı tarihçilere göre de, klasik doğu ve batı dengelerinin zaman zaman bu sınır şehrinde belirlendiğinin ortaya konulduğunu aktaran Konukçu, “İran’dan Anadolu’ya önemli bir geçiş noktası da olduğu için birçok millet Erzurum’a hakim olmuş ve kendi geçmişlerini ve kültürlerini bırakmışlardır. Arkeolojik verilere göre, Erzurum’da yerleşim alanı olarak ilk kayıt Karin’dir. Burası muhtemelen şimdiki Erzurum değil, büyükçe bir gölün kenarındaydı. Bu isim pek uzun ömürlü olmadı ve Romalılar, Theodosiopolis’in temellerini şimdiki tepede atmışlardır. Bir Latin kenti olarak ortaya çıkan ve ordunun daimi doğuyu ve İran’ı gözetlediği Theodosiopolis, Araplar tarafından ele geçirildiğinde Kali adında bir bayanın adını aldı. Buna, ‘kale’ eklenerek, Erzurum bu kez de Kalikala diye anılmaya başlandı.” diye konuştu.
//ERZURUM’UN İSİM SERÜVENİ
11. Yüzyıl başlarına kadar bu ismi taşıyan Erzurum’un, Rum hakimiyetine girişiyle birlikte eski adını aldığını ve o dönemin Erzurum’unun, Güzelova, Pulur ve Karaz gibi merkezlerden ibaret olduğunu anlatan Konukçu, “Erzurum, Türkler ve diğer siyasi kuruluşlar zamanında ise, Erzen er Rum, Erz-i Rum ve Erzenetü Rum gibi isimlerle ifade edilmiştir. Türk döneminde ilk akınları İbrahim Yinal, Kutalmış ve Tuğrul Bey yapmıştır. 1071 sonrası, Rum hakimiyeti sona ermiş, kısa süreli Gürcü-Ermeni hükümranlığına da, Saltuklular son vermiştir. Yukarıdaki her üç adı kullananlar da, bunlar olmuştur.” ifadelerini kullandı.
//MOĞOLLAR, HALKIN BÜYÜK BİR BÖLÜMÜNÜ KILIÇTAN GEÇİRDİLER
1230 yılında, Erzurum’daki Selçukluların bölgede büyük rol oynadığını ve bu sırada Harezmlilerle beraber Moğolların önünden çekilen Türkmenlerin Erzurum’dan geçtiğini kaydeden Konukçu, “1242’de ise, Celaleddin meselesinin ortadan kalkmasıyla, Azerbaycan’da Mugan’dan harekete geçen Moğollar, Erzurum’u bir kuşatma sonucunda ele geçirdiler ve halkının çoğunu kılıçtan geçirdiler. Baycu Noyan’ın bir yıl sonra Selçuklular üzerine yürüyüşü; Erzurum ve Erzincan’dan batıya ilerleyerek Akşehir, Sivas ve Amasya yolu üzerindeki Kösedağ’da galip geldiğini bütün tarih eserleri yazmaktadır. O dönemde Cüveyni, İbni Bibi ve Reşid ed-Din’e ait kaynaklarda, Erzurum için Erzurun-i Rum ve Erzen er Rum gibi isimler kullanılırken, aynı döneme ait Moğol kaynaklarında ise, şehrin adının doğu dünyasına ve Çin kültür alanına; “Ai-Erh-Hsi-Leng” adıyla kazandırıldığı görülüyor. “Moğol Sülalesi Devrinde Türk ve İslam Dünyası ile Temasta Bulunan Şahsiyetler” adlı eseriyle Tarihçi Ch’i-T’ang, böylece tarihi süreç içerisinde Erzurum için kullanılan farklı bir ismin daha günümüze kadar ulaştırılmasını sağlamıştır.” diye konuştu.
Hakkımızda
İletişim
Facebook
Twitter
Google+
RSS
Sitene
Ekle
Günün
Haberleri