Seyyahlar Erzurum Kaleleri’ne Hayran

HASANKALESİ ÇİZİMLERİ

Hasankale’nin, Kanuni Sultan Süleyman döneminde ticari ve askeri önem kazandığı hususu, Osmanlı ve Anadolu tarihine ait kaynaklarda da dile getirilirken, ilçenin bu özelliği, yabancı seyyahlardan olan Vanderburch ve Devilliers tarafından da dile getirildi. Hasankale’den, ticari özelliğinden dolayı gümrük merkezi olarak bahseden yabancı seyyahlar, hatıralarını anlattıkları eserlerinde, Hasan Kalesi’nin Erzurum’a açılan dış surlarından bahsederlerken, Devilliers’e ait gravür çizim, kale surlarının tahrip olmadan önceki halini gözler önüne seriyor.

Devilliers’e ait çizim, Hasan Kalesi’nin dış surunda, Erzurum’a doğru açılan bir kapının bulunduğunu gösterirken, elde edilen bilgiler ise, bu kapıya ‘Erzurum Kapısı’ adının verildiği yönünde şekilleniyor.

KALE DIŞ SURUNUN GİZİ

Kalenin dış surunda yer alan Erzurum Kapısı’nın sağ tarafındaki türbeye benzeyen yapının kime ait olduğu ya da hangi amaçla yapıldığı yönünde herhangi bir kayıt bulunmazken, söz konusu yapı, Pasinler’in ortadan kalkmış kültür eserlerinden birisi olarak değerlendiriliyor.

Seyyahların hatıralarında, Hasan Kalesi’nin dış surunda yer alan bu kapının, yerleşim yerinin dışarıyla olan bağlantısını sağladığı anlatılırken, ‘mekkari’ adı verilen ticaret konvoylarının giriş çıkışlarının da yine bu kapı vasıtasıyla yürütüldüğü kaydediliyor.

19. yüzyıla ait olan çizimlerin, iç ve dış surları tahrip edilmiş olan Hasan Kalesi’nin, orijinal halini gösterdikleri belirtilirken, tarihçiler, bu çizimlerden yola çıkılarak Pasinler’deki Hasan Kalesi’nde bir restorasyon çalışması yapılabileceğine işaret ediyor.

TEMSİLİ SURLAR

İlçe girişine, Erzurum Kapısı adıyla temsili surların yapılmasının, ilçenin sahip olduğu tarihi geçmişi diri tutma anlamında önemli bir adım olacağını anlatan tarihçiler, “Erzurum’un çoğu ilçesinde bulunan kalelerin tarihi geçmişleriyle ilgili olarak somut bilgi ve belge bulunmamakla birlikte, Pasinler ilçemiz bu açıdan oldukça şanslıdır. Vanderburch ve Devilliers’in çizimleri, ilçemizin geçmişe ait sağlam birer kaynak olmakla birlikte, değerlendirilmeyi de beklemektedir” görüşünü savunuyor.