ŞEHİRDER’de Başkanlık Gündemi

Şehir ve Kültür Araştırmaları Derneği’nde Şehir Akademisi’nin bu hafta konuğu, Erzurum Kent Konseyi Başkanı Aydın Bozkurt oldu. Aydın Bozkurt, “Başkanlık, yarı Başkanlık ve Parlamenter Sistem” konulu bir konuşma yaptı. Konuşmasında bilhassa ABD’nin uyguladığı başkanlık sisteminden örnekler veren Bozkurt, “Parlamenter sistemin uygulandığı ülkemizde 93.yılına girdiğimiz cumhuriyet tarihimizde 64 hükümet kurulmuştur. Bir hükümetin ömrü ortalama 15 aydır. Hükümetlerin bu kadar sık değişmesi istikrarsızlık ve ülkenin geri kalması demektir. Japonya’da hükümette bulunan muhafazakâr liberaller bu sene ile birlikte 57.yılına girmiştir. 57 yıldır hükümetleri aynı. İşte istikrar ve kalkınma. Başkanlık sisteminin olduğu ABD’yi incelediğimizde ortalama sekiz sene Cumhuriyetçiler, sekiz sene Demokratlar hükümet olmuşlar. ABD süper güç olmasını yönetimdeki bu istikrarla sağlamıştır.” şeklinde konuşarak, başkanlık sisteminin önemini vurguladı.

BOZKURT’UN SUNUMU

Kent Konseyi Başkanı Aydın Bozkurt, konuşmasına şöyle devam etti:“Hükümet sistemleri önce kuvvetler birliği ve kuvvetler ayrılığı sistemleri olarak ikiye ayrılır. Yasama ve yürütme organları yasamada toplanırsa meclis hükümetleri; yürütmede toplanırsa monarşi-diktatörlük olur. Başkanlık sistemi ise kuvvetler ayrılığına dayanan (bazen ayrılamayan) parlamenter sistem üzerinden oluşur. Türkiye’de çok partili sisteme geçtiğimiz 1950’den beri tüm unsurlarıyla uygulamaya çalışılan demokratik parlamenter sistem kimi dönemler ülkemiz için kazanımlar sağlamıştır. Ancak yaklaşık onar yıllık periyotlarla yaşanan sosyal/siyasal krizler karşısında parlamenter sistem yetersiz kalmış, tıkanmıştır. Ayrıca yürütmenin yasama içerisinden çıkması hükümetin varlığını sürdürebilmesi için her zaman yasama organının güvenine ihtiyaç duyması, denetlenememesi istikrarsız hükümetlere sebep olmaktadır.

Koalisyonlar konusu başka sıkıntı. Şöyle ki; siyasi görüş ve program açısından uyuşmayan partilerin hükümete ortak olması sonucu yönetim ve sorumluluk tek merkezde toplanamaz. Her partinin hükümet politikası farklıdır, koalisyonlar uzun vadeli olmaz. Ülkemizde koalisyonların ömrü ortalama 12-16 aydır. Koalisyonlarda partilerde kolektif sorumluluk olmadığı için düşük nitelikli demokrasiye yol açar.

Başkanlık sisteminde başkan aynı zamanda yürütme organıdır. Başkan tarafından seçilen ve mecliste onaylanan yardımcıları parlamenter sistemdeki gibi kabine oluşturamazlar. Başkan doğrudan halk tarafından seçilir ve kural gereği görev süresi bitmeden görevden alınamaz. Kuvvetler ayrılığının en önemli özelliği başkanın yasama organı içerisinden çıkan bir kişi olmamasıdır, başkanı halk seçer. Yasama organı yasa yapar, başkan da yürütmeyi. Bir kuvvetin diğerine karışması mümkün değildir. Aynı kişi parlamenter sistemde olduğunun aksine hem yürütmede hem yasamada yer alamaz.

Başkanın halk tarafından seçilmesi, başarısızlığı durumunda yürütmenin tek kişiden oluşması nedeniyle hesabın kimden sorulacağının net olması (hesap sorulabilirlik) ve seçmenin oy verdiği adayın kazanması halinde kimin hükümet edeceğini önceden bilmesinden dolayı (önceden bilinebilirlik) başkanlık sistemi demokratik bir yönetim ortaya koyar.”