"Televizyon tek tip insan modeli oluşturuyor"

 Van Yüzücün yıl Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sedat Cereci tarafından yürütülen, televizyon izleyicilerinin davranışlarını değerlendirmek ve toplumla televizyon yayınları arasındaki ilişkilerin düzeyini belirlemek amacıyla aralarında Erzurum’un da yer aldığı 39 ilde yapılan araştırmasında, televizyon izleyicilerinin çoğunun 5 yıl önce izledikleri televizyon programlarından hiçbirini anımsamadıkları ortaya çıktı.

//39 İLDE ARAŞTIRMA

Adana, Adıyaman, Ağrı, Amasya, Ankara, Antalya, Balıkesir, Bitlis, Bursa, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Hakkari, Hatay, İstanbul, İzmir, Kars, Kayseri, Kilis, Konya, Malatya, Mardin, Mersin, Muğla, Ordu, Osmaniye, Rize, Samsun, Siirt, Sivas, Tekirdağ, Trabzon ve Van'da yaşayan 935 kişiyle yüzyüze görüşülerek yapılan araştırmada sorulan 30 soruya karşılık alınan yanıtlarla Türkiye'nin somut bir sosyo-kültürel görüntüsünün de elde edildiği bildirildi. 15 yıldır televizyon izleyici araştırmaları yapan Prof. Dr. Sedat Cereci tarafından yürütülen araştırmada, iletişim eğitim gören öğrencilerin değişik meslek gruplarından kişilerle yüzyüze görüşerek sorulara yanıtlar aldığı belirtildi.

//TELEVİZYONUN ROLÜ

Sonuçları 5 Mart 2010 tarihinde alınan araştırmadan çıkan en önemli sonuçlardan birinin, izleyicilerin birkaç yıl önce izledikleri programları anımsamadıkları olduğunu dile getiren Prof. Dr. Sedat Cereci, böylece televizyonun günlük bir eğlence aracı olduğu bulgusunu bir kez daha televizyon izleyicisinin yanıtlarıyla elde ettiklerini vurguladı.

Televizyon izleyicilerinin büyük çoğunluğunun, Türkiye'nin en önemli sorunu konusunda "işsizlik" yanıtı üzerinde hemfikir olarak ortaya çıktığı araştırmada, izleyicilerin büyük çoğunluğunun televizyon kanallarından demokratik ilkeleri gözeterek yayın yapmalarını istedikleri sonucuna ulaşıldı. Aralarında avukat, esnaf, ev hanımı, öğretmen, öğrenci, sigortacı, muhasebeci, pazarlamacı, müzisyen, belediye başkanı, kaymakam, akademisyen, garson, tezgahtar, hekim, sağlık memuru, internetçi, reklamcı, tıp teknisyeni, satış danışmanı, tamirci, mühendis gibi mesleklere sahip ve emekli ve işsiz televizyon izleyicileriyle görüşülerek yapılan televizyon izleyici araştırmasında, televizyon izleme saatleri konusunda çok sayıda kişinin, tehlikeli bir sınır olan 2-5 saat arasında televizyon izlediği bulgusu elde edildi.

//EVLERDEKİ TELEVİZYON SAYISI

Aralarında büyük kentlerde oturanlardan köylerde oturanlara, üniversite mezunlarından hiç okumamış olanlara kadar değişik özelliklere sahip televizyon izleyicilerinin soruları yanıtladığı araştırmada, televizyon izleyicilerinin çoğunun evlerinde 1'den fazla televizyon alıcısı olduğu da ortaya çıktı. Araştırmaya katılan, yaşları 9 ile 72 arasında değişen televizyon izleyicilerinin çoğunluğunun televizyon ekranlarında en çok "kültür" içerikli programlar izlemek istediklerini söyledikleri bildirildi. Televizyon ekranlarında en çok izlenen program türünün "haber" olarak belirlendiği 15 yıldır yürütülen araştırmalarda her yıl elde edilen bulgunun bu yıl da yinelendiği ve televizyonda en çok izlenen program türünün "haber" olduğunun belirlendiği dile getirildi.

//BİRDEN FAZLA TELEVİZYON

Araştırmaya katılan 935 televizyon izleyicisinden 501'i evlerinde 2 televizyon olduğunu söylerken, 386'sının 1 televizyonu, diğer izleyicilerinse 2'den fazla televizyon alıcısı olduğunu söylediği belirtildi. Televizyon izleyicilerine ne kadar sıklıkla kitap okuduklarının sorulduğu soruya 449 izleyicinin "ayda bir" diyerek, 286 izleyicinin "yılda birkaç kez" diyerek, 153 izleyicinin "haftada bir" diyerek, geri kalan izleyicilerin "hiç kitap okumam" diyerek yanıt verdiği öğrenildi.

//EN BÜYÜK SORUN

Değişik mesleklere sahip veya emekli ya da işsiz televizyon izleyicilerinin katıldığı araştırmada sorulan "size göre Türkiye'deki en önemli sorun nedir?" sorusunun 767 kişi tarafından "işsizlik" yanıtıyla yanıtlandığı, diğer katılımcıların ise "Kürt sorunu, Balyoz Darbe Planı, siyaset, eğitim, demokrasi, hukuk, başörtüsü, dinsizlik, ekonomi, politikacılar" gibi değişik yanıtlarla yanıtladığı bildirildi.

//TEHLİKE SINIRI

Araştırmada sorulan "günde ortalama kaç saat televizyon izlersiniz?" sorusunun 412 kişi tarafından "2-5 saat arası" diyerek, 309 kişinin "1-2 saat arası diyerek", 114 kişinin "1 saatten az" diyerek, 100 kişinin ise "5 saatten fazla" diyerek yanıtlandığı açıklandı.

//TELEVİZYON İZLEME NEDENİ

Televizyon izleyicilerinin televizyon izleme nedenlerini öğrenmek amacıyla sorulan "neden televizyon izlersiniz?" sorusunun 534 kişi tarafından "zaman geçirmek için" yanıtıyla yanıtlandığı; 328 kişinin soruya karşılık "bilgilenmek için" dediği, 52 kişinin "topluma katılmak için" yanıtını verdiği, 20 kişinin de "bilmiyorum" diyerek soruyu yanıtladığı dile getirildi.

//EN ÇOK İZLENEN PROGRAM TÜRÜ

Televizyon izleyicilerine araştırmada sorulan "televizyonda en fazla izlediğiniz program türü nedir?" sorusunun 493 izleyici tarafından "haber" denilerek yanıtlandığı, 205 izleyicinin soruya karşılık "dizi" dediği, 189 izleyicinin "spor, sinema, yarışma, çizgi film, magazin" gibi değişik program türleri belirterek, 48 izleyicinin "müzik" diyerek yanıtladığı öğrenildi.

//İSTENMEYEN PROGRAM

Televizyon izleyici araştırmasında izleyicilere sorulan "televizyonda yayından kaldırılmasını istediğiniz program var mı?" sorusunun 381 izleyici tarafından "yok" diyerek yanıtlandığı; diğer izleyicilerinse değişik program adları vererek soruyu yanıtladıkları bildirildi. İzleyicilerin yayından kaldırılmasını en çok istedikleri programlar arasında kadın programları, evlendirme programları olduğu belirtildi.

//YAYIN İLKELERİ

Araştırmada sorulan "televizyon yayınlarının hangi temele göre belirlenmesini istersiniz?" sorunun 347 izleyici tarafından "demokratik değerlere göre" denilerek, 291 kişi tarafından "ulusal değerlere göre" denilerek, 223 kişi tarafından "dinsel değerlere göre" denilerek yanıtlandığı, 64 izleyicinin soruya karşılık "hepsi" yanıtını verdiği bildirildi.

//EN ÇOK İSTENEN KONU

"Televizyonda en çok görmek istediğiniz konu nedir?" sorusunun araştırmaya katılan 518 kişi tarafından "kültür" diyerek, 191 kişi tarafından "ekonomi" diyerek, 94 kişi tarafından "politika diyerek yanıtlandığı, diğer izleyicilerin, soruyu "spor, film, eğlence, doğa, sağlık" gibi değişik adlar vererek yanıtladıkları açıklandı

// TELEVİZYONUN KÜLTÜRE KATKISI

Televizyon izleyicilerine sorulan "televizyonun kültüre katkıda bulunduğuna inanıyor musunuz?" sorusunun araştırmaya katılan 428 izleyici tarafından "evet" diyerek, 217 izleyici tarafından "biraz" diyerek, 290 izleyicinin "hayır diyerek yanıtladığı dile getirildi.

//EN GEÇ SAAT

Araştırmada sorulan "televizyonu en geç hangi saate kadar izlersiniz?" sorusunun 472 kişi tarafından "belirli bir saati yok" diyerek yanıtlandığı; 239 kişinin soruyu "24'e kadar" diyerek yanıtladığı, 206 kişinin "21-22'ye kadar" diyerek yanıtladığı, 18 kişinin bu soruyu yanıtlamadığı bildirildi.

//PROGRAM BELİRLEME

Araştırmaya katılan televizyon izleyicilerine "televizyonda izleyeceğiniz programı önceden belirler misiniz?" sorusunun sorulduğu, soruya karşılık 511 televizyon izleyicisinin soruyu "bazen" diyerek, 307 izleyicinin "hayır" diyerek, 66 izleyicinin "mutlaka" diyerek yanıt verdiği, 51 izleyicinin ise soruyu "buna ne gerek var?" diyerek yanıtladığı belirtildi.

//TELEVİZYONUN ALTERNATİFİ

Araştırmada sorulan "bir akşam televizyonunuzun bozulduğunu ve tamir ettirme olanağınızın olmadığını düşünün, ne yaparsınız?" sorusunun 265 izleyici tarafından "yedek televizyon var" diyerek yanıtlandığı, diğer izleyicilerin soruyu "yatarım, komşuma giderim, bilgisayardan izlerim, küfür ederim, çıldırırım, otururum, çocuklarla ilgilenirim, kitap okurum, gazete okurum" biçiminde yanıtlandığı açıklandı.

//PROF. DR. CERECİ'NİN DEĞERLENDİRMESİ

İletişim araştırmacısı, program danışmanı ve belgesel film yönetmeni Prof. Dr. Sedat Cereci televizyon izleyicilerinin televizyonu yaşamlarının vazgeçilmez bir parçası olarak gördüklerini, izleyicilerin çoğunun her gün gereğinden fazla televizyon izlediklerini ve televizyon aracılığıyla eğlence gereksinimlerini karşıladıklarına inandıklarını dile getirdi. Televizyon izleyicilerinin çoğunluğunun zaman geçirmek için televizyon izlediklerini açıkça söylediklerini belirten Prof. Cereci, izleyicilerin izleyecekleri programı belirlemeden televizyon karşısına geçmelerinin ve çoğunluğun 1 saatten fazla televizyon izlemesinin de olumsuz sonuçlar olduğunu bildirdi. Prof. Dr. Sedat Cereci, televizyon izlemenin izleyicilerin yaşamlarında önemli bir zaman kaplamasının da, kitap okumak, söyleşmek, sinema tiyatro gibi etkinlikleri izlemek, spor yapmak gibi eylemlere ayrılabilecek zaman konusunda sorunlar yaşanmasına neden olduğunu, bunun da geri kalmışlığın nedenlerini doğurduğunu açıkladı.

//TELEVİZYON ARTIK TEK TİP İNSAN MODELİNİ OLUŞTURUYOR

Televizyon ekranlarında en çok görülmek istenen konunun kültür olarak ortaya çıkmasının, televizyon izleyicilerinin farklı kültürleri tanıyarak zaman geçirme ve eğlenme isteklerinin sonucu olduğunu dile getiren Prof. Cereci, araştırmadan çıkan en olumlu sonucun, izleyicilerin büyük bölümünün televizyon yayınlarının demokratik ilkeler temelinde belirlenmesini istemeleri olduğunu vurguladı. Değişik yörelerden, değişik yaş ve meslek gruplarından alınan yanıtların birbiriyle çok benzeştiğini belirten Prof. Dr. Sedat Cereci, televizyonun artık tek tip insan modelini oluşturduğunu, eğitim ve kültür farkı olmaksızın değişik coğrafyalarda yaşayan insanların büyük bölümünü birbirine benzettiğini, bunun da "kimlik" konusunda olumsuz sonuçlarla sonuçlanabileceğini bildirdi.