Teşi sanatı teknolojiye karşı

OLGUN YILDIZ(İHA) - Bir zamanlar kadınların elinden düşürmediği Öreke (Teşi) tarihin unutulanları arasında yerini almaya hazırlanıyor. Özellikle Doğu Anadolu Bölgesinde Köylü kadınlarının halı, kilim, çorap yapımında kullanılan yünü eğirtmek için elinden düşürmediği Teşi, gelişen teknolojiye yenik düştü.
Geçmişte Köylü kadınların özlemlerini, umutlarını, öfkelerini ilmek ilmek işlediği kilim, halı, yastık, çorap, yelek, heybe, çanta ve birçok örgü işinde kullanılan yünü eğirtmede kullandığı Teşi, artık bölge köylerinde çok nadiren rastlanır duruma düştü. Ağaçtan yapılan ve hala Ardahan merkeze bağlı köylerde sayılı sayıda üretilen Teşi (Öreke) doğal yünün eğrilerek düzgün ve kesintisiz bir ipliğe dönüşmesini sağlayan en eski araçlardan biri.
SADECE YAŞLI KADINLAR KULLANIYOR

Ardahan merkeze bağlı Hasköy Köyü'nde, eskiden her evin kadınlarının ve genç kızlarının kullandığı belirtilen Teşi'yi, şimdi sadece yaşlı kadınlar kullanıyor. Son 20 yıldır Teşi'yi sadece çorap yapmak için yünü eğirtmede kullandıklarını belirten kadınlar, teknolojinin gelişmesiyle insanların hazıra alıştırıldığını, tembelleştirildiğini ve işlevsiz pozisyona düşürüldüğünü söylüyor. Yaşı 50'yi geçen kadınlar, Öreke ile ilgili hatıralarını ve deneyimlerini genç kızlara aktarıyorlar.
Eskiden evdeki büyüklere, susarak gelinlik yapan genç kadınların çıra başında çevirdiği Teşi'nin şimdilerde sadece bir süs eşyası gibi kullandığını söyleyen köyün kadınlarından Nuray Alkan (55), Genç gelinler sobayı karıştırırken bir eliyle de Teşi'yi kullanırlardı. Soba başındaki eğirttiği yünün aynı kalınlıkta gelmesi ise büyük bir marifet sayılırdı diyor. Öreke ile yapılarak elde edilen ince ipten evin değer verilen kişisine çorap ve hırkanın örüldüğünü anlatan Alkan, şunları kaydetti:
"Eskiden kadınlar eğirttikleri ipleri ve o iplerden elde ettikleri malzemeyi yarıştırırlardı. Her genç kadının mutlaka bilmek zorunda olduğu bu eğirtme ve örgü marifeti yarıştırılırdı. Ailede en kıymetli kişiye yapılacak çorap ve hırka, uzun uğraşlar sonucu elde edilen 'Senex' ipinden yapılırdı. Ve o çorabın narin ve kıymetli oluşunu ölçmek için yüzükten geçirirlerdi. Eğer çorap yüzükten geçerse o zaman evin kıymetli bireyine verilirdi. Bu da o kadının evin en marifetli kişisi olduğu anlamına gelirdi."