Doğu Anadolu'da Ramazan

Doğu Anadolu Bölgesinde, tarihsel özellikleri ve modern mimarileriyle dikkat çeken ibadet merkezlerinin birçoğu kapılarını Ramazan ayında da müminler için açtı.

Erzurum'un önemli mekanlarından biri olan Ulu Cami bu Ramazan ayında da Müslümanların ibadetlerine ev sahipliği yapıyor.

Saltuklu emiri Nasreddin Aslan Mehmet tarafından 1179 yılında yaptırılan camiye, Saltuklular'ın "Atabey" isminden dolayı "Atabey Camisi" de denmektedir. Yapının üst örtüsü mihrap duvarına dikey olarak inşa edilmiş, ibadet mekanındaki üst örtüyü, on altısı duvarlara bitişik olan kırk paye taşımaktadır.

Sultan 4. Murat zamanında yiyecek deposu olarak kullanılan cami değişik tarihlerde 5 kez onarılmıştır. 28 pencereyle aydınlatılan caminin, güneyindeki ikinci penceresi üzerinde 1826 tarihli onarım kitabesi bulunmaktadır. Ulu Cami'nin beş kapısı olup, bunlardan ikisi doğuda, üçü de kuzeydedir. Bu kapıların hiçbirisi birbirine benzememektedir. Caminin ilk yapımındaki mihrap duvarı, önü hafif sivri kemerler üzerine oturan büyük pandantifli bir kubbeyle örtülmüştür.

"Kırlangıç Kubbe" denilen ve bindirme şeklinde inşa edilmiş bu kubbenin, söz konusu mekanın ilk haline ait olduğu sanılmaktadır.

Kentte Osmanlı döneminde yapılan Lala Paşa Camisi, tarihi özellikleri açısından son derece önemli bir mekandır. İbadet mekanı, Kanuni Sulan Süleyman'ın komutanı, Kıbrıs fatihi Sadrazam Lala Mustafa Paşa tarafından, Erzurum Beylerbeyi görevini yürüttüğü dönemde, 1562 yılında yaptırılmıştır.

Lala Paşa Camisi, Şehzadebaşı, Sultan Ahmet, Eminönü Yeni Cami gibi İstanbul camilerinde uygulanan plan tipinde, söz konusu yerlerden daha küçük ölçekli olarak inşa edilmiştir. Ortada dört payeyle taşınan merkezi kubbe, dört yanda sivri kemerlerle desteklenen yarım çapraz tonozlar, köşelerde de dört küçük kubbeden oluşan merkezi planlı bir örtü biçimine sahiptir. Caminin iç mekanını iki sıra halinde 28 pencere aydınlatmaktadır.

Camide mermer levhalar üzerine yazdırılmış ferman bulunmaktadır. 1670 yılında yazılan bu ferman, 4. Mehmed'in halka vergi muafiyetini getirdiğini ifade etmektedir.

Erzurum Müftülüğünden alınan bilgiye göre, il genelinde Ramazan ayında 324 camide mukabelenin okunduğu bildirildi.

Kentte hatimle teravih namazının kılınacağı mekanların, Aziziye ilçesinde Dadaşkent Merkez Cami, Palandöken ilçesinde Ebu İshak ve Hacı Osman Efendi Cami, Yakutiye ilçesinde de Gez, Gürcükapı, Narmanlı, Ayaz Paşa ve Derviş Ağa camileri olduğu ifade edildi.

Bu arada Kadir Gecesi'nde Ulu Cami, Lalapaşa, Mehmet Zahit Kotku, Solakzade, Babadereli Ahmet Efendi ve Güneş camilerinin gün boyu ibadete açık olacağı vurgulandı.

-BİNGÖL-

Bingöl'de her yıl Hacca giden insanların bağışlarıyla yapımı süren Hacılar Cami inşaatının tamamlanması için maddi desteğe ihtiyaç duyulduğu bildirildi.

Merkez Hacılar Cami Yaptırma ve Yaşatma Derneği Başkanı Alaeddin Bucuka, Aa muhabirine yaptığı açıklamada, daha önce tek minareli küçük bir cami olarak tasarlanan Hacılar Cami'nin, Bingöl'de 1 Mayıs 2003 yılında meydana gelen depremde yıkıldığını, yerine 6 Nisan 2004 tarihinde yeni bir temelin atıldığını söyledi.

Bucuka, Hacca giden insanların maddi katkı sunduğu ibadet merkezinin, 2 bin 400 metre alan üzerine Bodrum, zemin, namazgah ve asma katla birlikte 4 katlı olarak inşa edildiğini ifade etti. 16 küçük, 4 yarım ve 1 ana kubbeden oluşan caminin 4 minareli olarak planlandığını dile getiren Bucuka, maddi imkansızlıklar nedeniyle camiye 2 minarenin yapıldığını belirtti.

Bucuka, cami inşaatı için maddi desteğe ihtiyaç duyulduğunu ifade ederek, şunları kaydetti:

"Cuma namazları inşaat halinde olan caminin zemin katında kılınıyor. İnşallah teravih namazlarını da burada kılacağız. İnşaatı yüzde 75 oranında tamamlanan camimizin bitmesi için 1 milyon 500 bin liraya ihtiyaç var. Bunun sağlanması için sürekli vatandaşların bağışlarını bekliyoruz. Cami tamamlandığında ilimizin en büyük camisi olacak ve iç mekanda 5 bin kişi aynı anda namaz kılabilecektir. Bu camimizin özelliği Hacca giden insanların parasıyla yaptırılmış olmasıdır. Bu nedenle 'Hacılar' adını almıştır. Her yıl hacılarımız bu camiden uğurlanmaktadır. Bu nedenle burayı Hacılar Külliyesi olarak da kullanmayı düşünüyoruz. Bunun için hayırseverlerin yardımlarını bekliyoruz. "

-IĞDIR-

Iğdır'da, Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı, İl Müftülüğü ve vatandaşların desteğiyle yaptırılan Iğdır Merkez Cami'nin kentin en büyük camisi olacağı ifade ediliyor.

Mayıs 2004 yılında temeli atılan ve 4 minareli olarak tasarlanan ibadet merkezi, 2 bin metrekarelik alan üzerine inşa ediliyor.

Iğdır Merkez Cami Yaptırma ve Yaşatma Derneği Başkanı Mehmet Yancar, Aa muhabirine yaptığı açıklamada, ibadet merkezinin bölgenin en büyük camilerinden birisi olacağını, 6 bin kişinin aynı anda namaz kılabileceğini söyledi.

Yancar, "Mimar Necip Dinç tarafından projesi çizilen mekandaki minarelerin yerden yüksekliği 70 metredir. Toplanan yardımlarla 2004 yılında camimizin temeli atıldı. 2006 yılında Türkiye genelindeki bağışlarla cami için 2, 5 milyon lira yardım toplanması üzerine inşaat çalışmalarımız hızla devam ediyor" dedi.

Bu arada kubbe yüksekliği 40 metre olan caminin maliyetinin yaklaşık 5 milyon lirayı bulması tahmin ediliyor. Caminin şu anda ibadete açık olan alt kısmının inşaat bittiğinde otopark, gasil hane, kurban kesim yeri, üst kısmında ise müftülük binası, kütüphane ve Kur'an kursu bölümlerinin bulunacağı ifade edildi.

-KARS-

Kars'taki Kümbet ve Fethiye Camileri şehrin en çok ziyaret edilen ibadet mekanları arasında bulunuyor.

Kümbet Cami'nin yapılışı çok eskilere dayanmaktadır. 12 Havari (Hazreti İsa'ya sağlığında inanan 12 aziz) adına kilise olarak yaptırılan mekan, 1920 yılında camiye çevrilmiştir.

932 yılında Bagrat Kralı Abbas tarafından Kars Kalesi eteğinde yaptırılan 12 Havari adına yapılan Grigoryen Kilisesi'ni, Ruslar 1882 yılında Rus-Ortodoks Başpiskopos Merkezi yapıp, tarihi mekanın Batı yanına kayalık üzerine dört köşeli ve saatli bir çan kulesi eklemişlerdir. Kilise içi çeşitli yazı ve motiflerle süslenmiştir. Sonradan kilisenin dört bir yanına dört kapı açılarak, aynı Bagratlı tarzında bu kapılara girintili giriş bölümü de eklenmiş ve söz konusu mekan 1920'de camiye çevrilmiştir.

1926'ya kadar cami olarak kullanılan mekan, 1964-1978 yılları arasında Kars Müzesi olarak kullanılmıştır. 11 Haziran 1999'da tekrar ibadete açılan caminin kapasitesi 100 kişiliktir.

Ruslar tarafından yapılan kilisenin camiye çevrilmesi sonucu etrafında yapılan değişiklikle ibadet mekanı haline getirilen Fethiye Camisi de, dikdörtgen planlı yapı özelliğine sahiptir. 1905 yılında yapıldığı belirtilen mekanın üç giriş kapısı bulunmaktadır.

1985 yılında camiye çevrilerek ibadete açılan ve iki minaresi bulunan mekan, 250 kişilik kapasiteye sahiptir.

-ERZİNCAN-

Erzincan'ın en büyük camisi olarak nitelendirilen Terzi Baba Camisi, modern mimari özellikleriyle bölgede dikkat çeken ibadet merkezlerinden biridir.

3 bin 600 metrekare alan üzerinde yapımına 1991 yılında başlanan ve 2001 yılında ibadete açılan cami, 7 bin kişi kapasitelidir.

Yerden yüksekliği 23, kubbe çapı 47 metre olan mekanda, dini eğitimlerin yapıldığı eğitim odaları da bulunmaktadır.

Klasik Osmanlı tarzı cami mimarisi yerine modern mimari anlayışıyla inşa edilen caminin iki minaresi kılıçtan esinlenerek yapılmıştır. Kılıçların keskin uçları kıble yönünü göstermektedir. Terzi Baba Camisi'ne Kıble perspektifinden bakıldığında söz konusu mekan, uzay mekiğini andırmaktadır.

İç mimarı açısından da dış görünümüyle paralellik arz eden mekanın içerisinde havuz bulunmaktadır. Yüksek Mimar Danyal Tevfik Çiper tarafından projesi çizilen caminin kubbesi alüminyum ve polikarbondan yapılmıştır.

Mihrap ve minberindeki hilalleri, havuzundaki dünya şekli ve diğer özellikleriyle dikkat çeken ibadet merkezi, görülmeye değer bir özelliğe sahiptir.

-ARDAHAN-

Ardahan'da bulunan Merkez Mevlit Efendi Cami, Derviş Bey Cami ve Posof Merkez Cami, şehrin tarihinde önemli bir yer edinen ibadet merkezleri arasındadır.

Şehir merkezindeki Halil Efendi Mahallesinde, Ardahan Kalesi'nin yaklaşık 200 metre doğusunda yer alan Merkez Mevlit Efendi Cami'nin giriş kapısında bulunan kitabeye göre, söz konusu mekanın yapımı 1701 yılına dayanmaktadır.

Kentte bulunan camilerden Derviş Bey Cami de esas plan itibariyle dikdörtgen konumlu plan şemasına sahiptir. Girişin önünde yer alan mahfil, taşıyıcı ve kirişleme sistemiyle ana hacmi iki bölüm halinde inşa edilmiştir. İçten ahşap kubbe, dıştan oturtma çatıyla örtülmüştür. Yapının minaresi cami gibi kesme taştan imal edilmiştir.

1869 yılında yapıldığı bildirilen caminin sağ ve sol tarafındaki panolarda

"İslam'dan daha yüksek bir şeref yoktur" ibaresine yer verilmiştir.

Posof Merkez Camisi, minberinde yer alan kitabeye göre 1868 yılında inşa edilmiştir. Cami, boyuna dikdörtgen planlı olup, kesme taşlardan yapılmıştır. İç yapısı Osmanlı mimarisini yansıtmaktadır.

-MUŞ-

Muş'ta, kentte üretilen Bazalt taşıyla yapımı süren Merkez Lale Cami inşaatının yıl sonunda bitirilmesi planlanıyor.

İstanbul'da bulunan Süleymaniye Camisi'ndeki mimari özellikleri andıran ibadet merkezinin yapımında kent merkezine bağlı Bakırcılar köyünden getirilen Bazalt taşı kullanılıyor.

Zafer Mahallesi Erzurum yolu üzerinde yapımı devam caminin 2 bin 500 kişi kapasiteli olarak inşa edileceği belirtildi.

İbadet mekanının alt kısmında aşevi, orta katında Kur'an Kursu ve bir de havuzun yer alacağı bildirildi.

Yetkililer, söz konusu mekanın kentin en büyük camisi olarak tasarlandığını ifade ettiler.