Çarpık şehirleşme tarihi vurdu

SAMET ÖZÜNAL(GHA) – Erzurum mezarlıklarının, modern şehircilik adına gerçekleştirilen imar çalışmalarıyla şehrin dışına itildikleri bildirildi.

Tarih Araştırmacısı ve Eğitimci Muzaffer Taşyürek, 1950’li yıllara kadar şehir merkezinde ve mahallelerin sınırları içerisinde olan Erzurum mezarlıklarının, sadece ölenlerin defnedildikleri bir alan olarak değil, aynı zamanda ölümü ve hesap gününü hatırlatan ve insanların değerlerine bağlı olarak yaşamalarını sağlayan bir araç olduğunu söyledi.

//TARİHİ DOKU TAHRİP EDİLDİ

Erzurum’da en belirgin şekliyle bulunan ve aynı zamanda bir ecdat kültürü olan uygulamaya, modern şehircilik adı altında son verildiğini belirten Taşyürek, “Mezarlıklarımız, imar bahanesiyle günlük hayatın dışına itilmiştir. Mesela 1950’li yıllarda Üç Kümbetler’in çevresinde bulunan mezarlıklar sökülmüş, mezar taşları tahrip edilmiştir. Sökülen mezarlıklardan çıkarılan kemikler ise, o kümbetlerden birisinin içerisine gömülmüştür.” dedi. Bu uygulamanın, mezarlıklardaki kemiklerin bir başka yere nakli olarak değerlendirilmemesi gerektiğini vurgulayan Taşyürek, bu işlemin yürütülüşü esnasında, tarihi birer belge olan mezar taşlarının da yok olup gittiğini dile getirdi.” şeklinde konuştu.

//MEZARLIK KÜLTÜRÜMÜZE DARBE

Osmanlı şehircilik anlayışında, mezarlıkların toplumla iç içe olmalarının sebep ve sonuçlarını ve mezarlıklarla göz göze gelen insanların aldıkları tesiri iyi tartmak gerektiğini vurgulayan Tarih araştırmacısı Taşyürek, “Müesseseleri, adetleri ve yaşantısı ile İslam’ın mesajı ve inceliklerini iyi kavradığını belli eden Osmanlı insanı, mezarlıklara da aynı ölçü ve hassasiyetle yaklaşmış ve önem göstermiştir. Osmanlı’nın, bir ihtiyaca cevap veren nesneleri en güzel biçimde yaparak sanat eserleri ortaya çıkardığı görülmektedir. Başka bir ifade ile ecdadımızın sanat eserleri de, genellikle fonksiyonel olmuştur.” diye konuştu.

Mezar taşlarının ise, türlü vazifeler ifa eden ve araştırıldıkça başka derinlikleri keşfedilen çok kıymetli sanat eserleri olduğuna dikkati çeken Muzaffer Taşyürek, onların bir nişan olmaktan öte ulvi bir görevi yerine getirdiklerini söyledi. Taşyürek, “Ecdadımız, mezar taşları ile ölümü hatırlatıp, çarşı, medrese, tekke, cami ve türlü içtimai müesseselerin yanında en güzel ifadeler, en dikkatli çalışmalarla dünya için duyulan hırsı dizginlemeye çalışmıştır.” ifadelerini kullandı. 

//ERZURUM’DA SÖKÜLEREK KALDIRILAN MEZARLIKLARDAN BAZILARI…

Erzurum’daki eski mezarlıkların da, işte bu kültür çerçevesinde değerlendirilmesinin gerektiğini anlatan Muzaffer Taşyürek, “İlimiz merkezinde bulunan çok sayıda mezarlık, maalesef günümüze ulaşmamış ve sökülmüştür. Filköprüsü Mezarlığı, Deveyokuşu Mezarlığı, Deli Ömer Mezarlığı, Derviş Efendi Mezarlığı, Çapanoğlu Mezarlığı, Çevirme Mezarlığı, Çürüklük Mezarlığı, Hacı Cuma Mezarlığı, Hacı Kurban Mezarlığı, Gümüşgöz Mezarlığı, Hasani Basri Mezarlığı, bunlardan sadece bir kaçıdır.” dedi.