Atatürk’ten Devlet Adamlığı dersi

Erzurum şehir merkezinde bulunan Cumhuriyet Caddesi’nin isim babasının, M. Kemal Atatürk olduğu öğrenildi. Türkiye Cumhuriyeti’nden 1 yaş küçük olan Cumhuriyet Caddesi’nin açılışı, 30 Eylül 1924’te yapılırken, caddenin hangi isimle anılacağı sorusunun da, yine M. Kemal Atatürk tarafından yanıtlandığı kaydediliyor..

//KENDİ ADINI KOYRUTMADI

86 yıl önce açılışı yapılan Cumhuriyet Caddesi’ne, ilk olarak Atatürk’ün isminin verilmesi planlanırken, bu teklif, bizzat Atatürk tarafından geri çevriliyor. Kendisinin ölümlü bir insan olduğunu ve bir gün mutlaka öleceğini vurgulayan Atatürk’ün; “Bu caddenin adının Cumhuriyet olması daha uygundur. Çünkü Cumhuriyetimiz sonsuza dek yaşayacaktır.” diyerek, isim tartışmalarına son noktayı koyduğu belirtiliyor.

İşte Erzurum’un kalbi durumundaki Cumhuriyet Caddesi’nin tarihi öyküsü…

ERZURUM’UN ANA ARDET İHTİYACI

Kale’nin kuzeye bakan yamacında kurulan eski Erzurum’da, geniş bir cadde kurulması, uzun zamandan beri planlanırken, bu düşünceyi gerçeğe dönüştüren kişi, dönemin Belediye Başkanı Nafiz Bey oldu. Yakutiye, Ahmediye, Lalapaşa, Hükümet Konağı, Caferiye, Cimcime Sultan Türbesi, Tebrizkapı, Narmanlı Camii ve Çifte Minareli Medrese’yi kapsayan güzergahta, ilk defa bulvar tipli, kenarları kaldırımlı bir cadde oluşturuldu. Erzincankapı ile Tebrizkapı arasındaki en düz alana sahip olan bu cadde, Cumhuriyet’le birlikte büyüyüp serpilecek ve yıllar sonra, ‘Erzurum’un Şehir Merkezi’ olarak ifade edilecekti. Cadde, yapılan istimlakların ardından bir plan dahilinde şekillendirilirken, isminin ne olacağı yönündeki arayışlar da, bununla birlikte başlamış oldu.

//1924 PASİNLER DEPREMİ…

Cumhuriyet Caddesi’nin hizmete açılmasının düşünüldüğü Eylül 1924 günleri, zamanın en büyük yıkıcı depremi meydana geldi. Bu sırada Cumhurbaşkanı olarak Karadeniz gezisini sürdüren Mustafa Kemal, olayı duyar duymaz, Samsun Limanı’na döndü ve 1919’da izlediği yoldan Erzurum’a geldi. Tıpkı 3 Temmuz’da olduğu gibi, İstanbulkapı’da törenle karşılanan Atatürk, acilen deprem bölgesi olan Pasinler Ovası’na geçti. 13 Eylül 1924 yılında meydana gelen deprem nedeniyle yönünü Erzurum’a çeviren Gazi Mustafa Kemal Atatürk, eşi Latife Hanım’la birlikte Dadaşlar diyarında 10 gün geçirdi. Gazi, Milli Mücadele yıllarında kendilerinden büyük güç aldığı Erzurumluların yardımına koşarak, hemşehrilerini bir an olsun yalnız bırakmadı.

//“CADDEYE BENİM ADIMI DEĞİL, ‘CUMHURİYET’ ADINI VERİN”

30 Eylül 1924 yılında deprem bölgesi Pasinler’den Erzurum’a gelen Atatürk, soluğu Valilik makamında aldı. Burada bir süre dinlendikten sonra Belediye Başkanı Nafiz Bey’le sohbet eden Atatürk, Erzurum’da yeni kurulan bir caddenin açılışını kendisinin yapması yönündeki teklifi ise, memnuniyetle karşıladı. Belediye Başkanı Nafiz Bey’in; “Bu caddeye sizin isminizi vermeyi kararlaştırdık Paşam” şeklindeki ifadesi karşısında biraz duraklayan Mustafa Kemal, günümüze bile önemli mesajlar veren şu cümleleri sarf etti: “Ben ölümlüyüm. Ama kurduğumuz Cumhuriyet, sonsuza dek yaşayacaktır. Caddeye benim adımın yerine, Cumhuriyet adı verilmesi daha uygun olacaktır.”

//VE CUMHURİYET CADDESİ HİZMETE AÇILDI…

Cumhuriyet Caddesi’nin M. Kemal Atatürk tarafından hizmete açılması olayını, kamuoyuna sadece Anadolu Ajansı’nın duyurduğu kaydedilirken, 6 Ekim 1924 tarihli Sarıkamış kökenli Varlık Gazetesi ise, Gazi’nin adeta ders niteliğindeki bu tutumunu geniş bir biçimde ele aldığı öğrenildi.

Erzurum Cumhuriyet Caddesi’ne isim konulması ve açılışına, “Reisi Cumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri’nin Sonbahar Seyahatleri” isimli eserde de yer verildiği belirtilirken, açılışla ilgili olarak günümüze ulaşan tek bir kare fotoğrafın dahi bulunmadığı bildirildi.