SSCB’nin tarih sahnesinden silindiği dönemde, federasyonla Ermenistan’ın istilacı emellerine kurban giden Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesiyle, tarihi süreç içerisinde Erzurum’un çok yakın ilişkiler kurduğu kaydedildi.
//KARABAĞ ORTAK DEĞER
Rusların 19. Yüzyıl başlarındaki istilasından sonra Ermeni yayılmacılığının baş gösterdiği Karabağ’dan geçmişte Anadolu’ya doğru yapılan akınların merkezinde, hep Erzurum’un bulunduğu kaydedildi. Erzurum Karabağ ilişkilerinin en önemlisinin, 16. Yüzyıla dayandığı belirtilirken, bu dönemlerde Şah İsmail’in başlattığı Sünni kırımının, Karabağlı bilginlerin Erzurum’a göç etmelerine neden olduğu bildirildi. Erzurum’da civar köylerde bulunan bir takım mezar ve hayvan heykellerinin bir benzerlerine, Dağlık Karabağ’da da rastlamanın mümkün olduğu kaydedilirken, Erzurum’a damgasını vurmuş bazı alim ve bilginlerin kökeninin ise, yine Karabağ olduğu dile getirildi. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Enver Konukçu, Erzurum’da Vani Efendi diye tanınan ve İstanbul’da Şeyhülislamlığa kadar yükselen din aliminin, köken olarak Karabağlı olduğunu söyledi.
//ERZURUM’DA KARABAĞLI ALİMLER
Yine Erzurum’da bir devre damgasını vuran Feyzullah Efendi’nin de, ailesinin Karabağlı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Konukçu, “Şah İsmail’in kırımından kaçan ve kurtulan Sünnilerin yegane yığınağı Erzurum olmuştur. Böylece Tebriz’e karşı eni bir denge kurulmuştur.” dedi. Erzurum ve Karabağ ilişkilerinin artık tarihçiler tarafından ele alınması gerektiğini kaydeden Konukçu, “Erzurum’un Karabağ’daki, Karabağ’ın da Erzurum’daki gölgelerinin ne kadar canlı olduğunu, tarihi geçmişimizde görmek mümkün. Bugün de durum aynıdır. Erzurumlu aydınların Karabağ konusundaki hassasiyeti ve tutuculuğu da, tarihi yüzyıllar öncesine dayanan bu ilişkilerin bir uzantısı anlamını taşımaktadır. Karabağ, Azerilerin olduğu gibi, Erzurum’un da milli ülküsü olmalıdır.” diye konuştu. Bugün Erzurum’un bazı köylerinde bulunan koyun heykellerinin birebir aynılarının Karabağ’da da bulunduğunu vurgulayan Konukçu, bu işaretlerin bile, Erzurum ve Karabağ arasındaki kuvvetli bağın bir nişanesi olduğunu sözlerine ekledi.