İnsanlık tarihi, kibir ve övünmenin yol açtığı sayısız trajediye şahit olmuştur. Tarihin çeşitli dönemlerinde, insanlar sahip oldukları konum, mal varlığı ya da soylarıyla övünerek kendilerini üstün görmüş ve bu kibir, onları felakete sürüklemiştir. Kibir, insanı gerçeklerden uzaklaştırıp, iç dünyasında bir yanılsamaya sürükler. Bu durumun ne denli zararlı olduğunu anlamak için tarihe bakmak yeterlidir. Tarihte övünme ve kibirle anılan birçok isim, sonunda acı bir sonla karşılaşmıştır.

SOYLA ÖVÜNME: EBU LEHEB’İN HAZİN SONU

Soyunla övünmenin, insanı erdemli bir birey yapmayacağı açıktır. Ebu Leheb, Peygamberimizin amcası olmasına rağmen, soyluluğuna ve yakınlığına güvenerek kibirlenmiş, İslam’a ve peygambere karşı çıkmıştır. Soyunun onu kurtaracağını düşünen Ebu Leheb, ne soyu ne de gücü sayesinde kurtuluşa ermiş, aksine Kur’an’da ismi lanetle anılan kişilerden biri olmuştur. Bu, soyla övünmenin insanı ne denli yanıltabileceğinin ve adaleti arayıştan uzaklaştırabileceğinin açık bir örneğidir.

İLİMLE ÖVÜNME: İBLİS’İN DÜŞÜŞÜ

İlmin, insanları bilge ve erdemli bir kişiliğe dönüştürebileceği şüphesizdir. Ancak, ilmi kibirle birleştirenler için aynı şey söylenemez. İblis, bilgi ve kudretiyle kendini diğer varlıklardan üstün görerek Allah’ın emrine karşı gelmiştir. İblis’in düşüşü, ilmin kibirle birleştiğinde insanı doğru yoldan saptırabileceğini gösterir. Gerçek bilgelik, tevazu ile yoğrulmuş bir ilimle mümkün olabilir. İlmiyle övünmek, insanı karanlığa sürükler; nitekim İblis de ilmiyle övündü ve en derin karanlığa mahkum oldu.

KONUM VE MAKAMLA ÖVÜNME: FİRAVUN’UN İSYANI

Firavun, sahip olduğu konum ve güç ile Mısır halkı üzerinde büyük bir etki yaratmış, kendisini ilah ilan ederek halkını köleleştirmiştir. Makamı ile övünen Firavun, kendini Tanrı’ya eş görmüş ve bu kibri yüzünden Allah’ın gazabına uğramıştır. Firavun’un sonu, insanoğlunun sahip olduğu güç ve mevki ile övünmesinin nasıl bir felaketle sonuçlanabileceğinin en somut örneklerindendir. Konum, insanı daha mütevazı yapması gereken bir araçken, Firavun’un kibri bu gücü yıkıcı bir silaha dönüştürmüştür.

MAL VE ZENGİNLİKLE ÖVÜNME: KARUN’UN ÇÖKÜŞÜ

Mal varlığıyla övünen Karun, servetinin kendisine dokunulmazlık kazandıracağını düşünmüş, Allah’ın uyarılarına kulak asmamıştır. Zenginliğiyle gurur duyan Karun, toplumdaki adaletsizlikleri görmezden gelerek, malıyla üstün olduğunu iddia etmiştir. Ancak serveti, Karun’u felaketten koruyamamış, yerin dibine geçirilerek acı bir sonla karşılaşmıştır. Zenginlik, paylaşılmadığı ve adaletli kullanılmadığı sürece, insanı sadece felakete sürükler.

RÜTBE VE MEVKİYLE ÖVÜNME: HÂMÂN’IN DÜŞÜŞÜ

Firavun’un veziri Hâmân, sahip olduğu rütbe ve güç ile Firavun’un yanında yer alarak halkın baskı altında tutulmasına yardımcı olmuştur. Rütbesi ve gücüyle övünen Hâmân, bu kibri yüzünden aynı şekilde felakete sürüklenmiş, sonunda Firavun’la birlikte yok olmuştur. Rütbe, insanı sorumluluk sahibi yapması gerekirken, kibirle birleştiğinde insanın çöküşüne zemin hazırlar.

KELAM-I HİTAM: KİBİR, İNSANI YIKIMA GÖTÜRÜR

Tarih, kibir ve övünmenin insanı nasıl felakete sürüklediğinin sayısız örnekleriyle doludur. Ebu Leheb, İblis, Firavun, Karun ve Hâmân gibi isimler, sahip oldukları değerleri yanlış yerlerde kullanarak kibirle hareket etmiş, sonunda yok olmuşlardır. İnsanı yücelten şey; mal, mülk, mevki ya da soy değil; tevazu, adalet ve erdemdir. Övünmek yerine, insanlığın ortak değerlerine sahip çıkarak, tevazu içinde yaşamak her insanın başlıca gayesi olmalıdır.

Ve diyoruz ki: Tarih, kibre kapılanlar için en büyük öğretmen olmalıdır; övünmek, felakete davetiyedir.