Sarıkamış ve sonrasında meydana gelen olaylar, Aziz Samih İlter’in kaleme aldığı “Zivinden Peteriç’e” isimli eserde tüm ayrıntılarıyla anlatılıyor. O dönemle ilgili olarak günümüze ulaşan en önemli kaynaklardan olan eserde, cepheye un taşıyan Erzurumlu kahraman çocuklardan övgüyle bahsediliyor.
1877 ile 1948 yılları arasında yaşamış olan, fırka komutanlığının yanı sıra, Erzincan ve Kars milletvekilliği görevlerinde de bulunmuş olan Aziz Samih İlter’in yazdığı; “1. Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi Hatıraları: Zivinden Petreviç’e” adlı kitap, Sarıkamış olaylarını tüm çıplaklığıyla gözler önüne seriyor. Kitapta, III. Ordu’nun kademeli bir biçimde Erzincan Refahiye Dağları’na çekilişi ve konuşlanmasının yanı sıra, Erzurum’dan cepheye çuvallarla un taşıyan kahraman çocuklar da anlatılıyor. 150 bin kilogram unun, cephedeki askerler için sırtlarında çuvallarla taşıyan kahraman çocuklardan övgüyle bahsedilen kitap, okuyanları adeta gözyaşına boğuyor.
//DDAŞ ÇOCUKLARININ MİLLİ FEDAKARLIKLARI
Kitabın yazarı olan Aziz Samih Bey, tarihe isimlerini altın harflerle yazdıran Erzurumlu çocukların kahramanlıklarını, hatıralarında şöyle aktarıyor: “9. Kolordu erzak kalmadığından çabuk yetiştirilmesi için feryat ediyordu. Menzil araçları yeterli değildi. Vali Tahsin Uzer Bey, bir defalık 150 bin kilogram erzakı halkın sırtında taşımayı üzerine aldı. Erzurum halkı, denenmiş vatan sevgilileri ile bu yükü taşımayı seve seve kabul etti. 30 kiloluk torbalar yaptırıldı. Hele mektep çocuklarının, sırtlarında un torbaları ile Hükümet Konağı önünden hareket etmelerindeki fedakarlık ve hamiyet, o esnada orada bulunan herkesi ağlattı. Erzurum halkı, unları Nebi Hanı’na kadar, Hasankale halkı da, Nebi Hanı’ndan Hasankale’ye götürecekti. Erzurum ve Erzurumlular, bu görevi layıkıyla yerine getirdiler. Hasankale halkı azdı. Günde ancak 700 kişi yollayabiliyorlardı. Nebihan’da biriken unların ahali ve menzil arabaları ile taşınması oldukça uzun bir zaman aldı. 1 Ocak 1915’te, 9. Kolordu’nun Kötek, Altınbulak ve Mehikert’Ten Rus sınırını geçtiğini haber aldık.”
//RÖLYEF, KAHRAMAN ÇOCUKLARIN HİKAYESİNİ ANLATIYOR
Sarıkamış harekâtı döneminde İhtiyat Süvari Tümen Komutanı olan Aziz Samih İlter’in hatıralarında aktarılan söz konusu kahramanlık öyküsü, Erzurum’da yine bu kahramanlık örneğinin sergilendiği meydandaki rölyefle anlatılıyor. Eski Hükümet Meydanı’ndaki Güneş İlköğretim Okulu’nun önünde yaptırılan rölyefte, üst üste yığılmış un çuvallarıyla, bu çuvalları sırtlanmış kahraman vatan evlatları resmediliyor. Erzurum Hükümet Meydanı’ndan adeta dünyaya haykırılan bu kahramanlık destanına kaynaklık eden kitabın, Aziz Samih İlter’in hatıraları olduğu öğrenilirken, eserde, Sarıkamış olaylarına ilişkin olarak bütün ayrıntılar derinlemesine ele alınıyor.