‘Ormanın Hayaleti’ vericilerle takip ediliyor

IŞIK ÇAPANOĞLU

KARS (İHA) - Kuzey Doğa Derneği, Avrupa’nın en büyük yırtıcı hayvanlarından olan boz ayı, kurt ve vaşağa 5 gün içinde verici takarak büyük bir başarıya imza attı.

Kuzey Doğa Derneği, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile olan protokolü kapsamında Utah, Zagreb, Kafkas, Boğaziçi ve Zürih üniversitelerinden katılan bilim insanlarıyla beraber gerçekleştirdiği “Doğu Anadolu Yaban Hayatını Araştırma ve Koruma Projesi"nde bir ilke daha imza attı. 1,5 yıl süren çabaların sonunda, dünyanın görülmesi ve yakalanması en zor hayvanlarından olan vaşak, Sarıkamış’ta yakalanıp verici takıldıktan sonra doğaya bırakıldı.

Ekip, 5 yaşında ve 15,3 kilogramlık erkek vaşağa GSM/GPS özellikli 350 gram ağırlığındaki tasmayı taktı. Ekip vaşağa Latince isminin anlamı olan Işık ismini koydu. Vaşağın kürkünün, daha önce yakalanan bozayı ve kurtlara göre daha temiz, bakımlı ve kenesiz olması dikkat çekti. En son teknolojiyi kullanan GSM/GPS tasması, vaşağın GPS koordinatlarını saat saat kaydederek ekibin cep telefonlarına SMS mesajları olarak yolluyor. Bu sayede vaşağın gittiği yerler, ne kadar dolaştığı, kullandığı alan ve diğer özellikleri gün gün takip ediliyor.

Vaşak Işık’tan gelen ilk veriler, ormanlık alanın dışına çıkmadığını ve sekiz günde 52 kilometre yol yürüyerek yaklaşık 70 kilometre karelik bir alanı kullandığını gösterdi. Bir yıllık izlemenin sonunda vaşağın boynundan otomatik olarak düşecek tasma, vaşağını gizemli hayatını aydınlatacak.

Kısa kuyruklu, benekli, kuvvetli ve Türkiye’de düzenli görülen kedi türlerin en büyüğü olan vaşak, Kuzey Doğa Derneği tarafından kurulan fotokapanlarla Kars’ın Sarıkamış ilçesinde yavruları ile birlikte ilk kez görüntülenmişti. Bu sayede Kuzey Doğa, küresel çapta tehlikede olan alt türü Kafkas Vaşağı’nın (Lynx lynx dinniki) Sarıkamış’da üreyen bir popülasyonu olduğunu da ispatladı. Yöre insanının “Başak ”dediği bu muhtesem avcı, Türkiye’de düzenli görülen yabani kedi türlerinin en büyüğüdür. Normal bir kediden 5 kat daha ağır olan bir vaşak kendi ağırlığının 10 katından büyük avları yakalayabilir. Sarıkamış’da ise özellikle yaban tavşanı (Lepus europeaus) ve kemirgenlerle beslenmektedir.

Ormanın bu gizemli canlısını yakalamak için 1.5 yıldır uğraşan KuzeyDoğa ekibi, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ve Orman Genel Müdürlüğü Sarıkamış Orman İşletme Müdürlüğü’nün desteğiyle başarıya ulaştı.

Kuzey Doğa Derneği başkanı Doç. Dr. Çağan Şekercioğlu şunları söyledi:

“Dünyanın en zor görülen ve en gizemli canlılarından olan vaşağı 1 yıldan fazla süren bir çaba sonucu Sarıkamış Ormanı’nda yakalayıp, bu canlıya Türkiye’de ilk kez verici takarak 5 Haziran Dünya Çevre Günü’nde doğaya bıraktık. Bu noktaya gelmemiz, Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMP) ve Orman Genel Müdürlüğü’nün (OGM) desteğiyle Sarıkamış’ta 9 yıldır gerçekleştirdiğimiz yaban hayatı araştırmalarında edindiğimiz birikimin bir sonucudur. Dünya çapında soyu tehlikede olan Kafkas vaşağı (Lynx lynx dinniki), milli parkın dışında, OGM arazisinde yakalandı. 2006 yılında başladığımız fotokapan araştırmalarıyla, bölgede üreyen yeni bir Kafkas vaşağı popülasyonu olduğunu tespit ettik. Yavrularıyla beraber fotoğrafladığımız Kafkas vaşaklarından bölgede en az 5 erişkin birey olduğunu benekli kürklerindeki farklılıklardan belirledik. Hırvatistan Zagreb Üniversitesi’nden Prof. Josip Kusak‘la beraber 2013 yazında vaşakları yakalamak için zarar vermeyen kapılı tuzaklar kurduk. Fakat çok temkinli hayvanlar olan vaşaklar, iki kere tuzağa girmelerine rağmen yakalanmamayı başardı. Geçen seneden edindiğimiz tecrübelerle, vaşakların en yoğun yaşadığı üç noktaya Haziran başında tekrar tuzak kurduk. Üçüncü tuzağı aktif hale getirdikten sadece 6 saat sonra vaşak yakalandı. Geçen sene 1,5 ay uğraşı sonucu edemediğimiz başarıyı, edindiğimiz tecrübe sayesinde bu sene sadece 6 saatte yakaladık. 15,3 kiloluk yetişkin bir erkek bireye vericiyi taktık. Üreme zamanı olduğu için, diğer bir erkek vaşakla ettiği kavganın yara izlerini yüzünde taşıyordu. Türkiye’nin ilk vericili vaşağının Dünya Çevre Günü’nde sağlıklı bir şekilde doğaya dönmesi de özellikle anlamlı oldu. Bölgede yapılan bu çalışmalar sayesinde, KuzeyDoga Derneği’nin önerisi ve danışmanlığıyla Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından oluşturulan Türkiye’nin ilk yaban hayatı koridorunun önemi daha da artmaktadır. Kars Sarıkamış’dan Posof-Gürcistan sınırına kadar 162 km uzanan ve Türkiye’nin milli parklarının yüzde 71’nden daha büyük bir alan olan 28 bin 543 hektarlik bir alanı koruyan bu orman koridoru, izole kalmış Sarıkamış ormanlarına sıkışmış yaban hayvanlarının güvenli bir şekilde Doğu Karadeniz ve Kafkas Ormanları’na ulaşmalarını sağlayacaktır. Örneğin koridoru kullanan bazı vericili bozayılarımız, beslenmek için gittikleri Artvin’in Şavşat ilçesinden kış uykusuna yatmak için tekrar Kars’ın Sarıkamış ilçesine dönmüştür. 162 km uzunluğundaki koridorun ilk kısmının ağaçlandırma çalışmaları Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü koordinasyonunda Orman Genel Müdürlüğü tarafından geçen yıl Ardahan’da başlatıldı.”