HALK TAKVİMİNDE SAYILI GÜNLER

HALK TAKVİMİNDE SAYILI GÜNLER Uzun süreli deneyimler sonucu oluşturulan ve ''ebem dedem hesabı'' olarak adlandırılan halk takvimi, Anadolu'nun çeşitli yörelerinde insanların yaşantılarında etkin rol oynuyor. HALK TAKVİMİ HEP DOĞRU ÇIKAR Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Serhan Alkan İspirli, coğrafi etkenler, iklim koşulları, toplumsal ve ekonomik olayların etkileriyle oluşan halk takviminin, uzun süreli deneyimler sonucu ortaya çıktığını belirterek, özellikle tarımsal faaliyetlerin planlanması ve yürütülmesinde bu takvimin kullanıldığına dikkati çekti. GÜN İSİMLERİNDEKİ DEĞİŞİKLİK Yörelere göre halk takviminde değişiklik görüldüğünü anlatan Yrd. Doç. Dr. İspirli, yaptığı açıklamada, halk takvimine göre gün isimlerinde bile değişiklikler yaşandığını belirterek, şunları söyledi: ''Denizli'nin Çal İlçesi'ne bağlı Mahmutgazi Köyü'nde çarşamba günü 'ışıklı' diye adlandırılırken, Bolu'nun Mudurnu İlçesi'nde salı günü 'dernek' ismiyle kullanılmakta. Uşak'ın Dışkaya Köyü'nde ise pazartesi 'gulabazarı', salı 'gulabazarertesi', çarşamba 'eşmebazarı', perşembe 'cumaaşamı' olarak isimlendirilmiş. Pazar günü Uşak'ın Köseler Köyü'nde 'demek', Acıpayam'da ise 'girey' denilmiş.'' SAYILI GÜNLER Halk takvimi hesaplamalarında bazı sayılı günlerin olduğunu ve bunların genellikle şaşmadığını anlatan İspirli, bunların ''ebem dedem hesabı'' olarak da bilindiğini anlattı. Sayılı günlerin en bilinenlerinin karakış olduğunu kaydeden Alkan, bu günlerle ilgili şu bilgileri verdi: ''Aralık ayında yaşanan ve 11 gün süren karakışta hava genelde yağışlı geçmekte ve don olayları yaşanmakta. Yine aralık ayında yaşanan gündönümü ise havanın fırtınalı ve anormal yağışlı geçmesi beklenebilir. Erbain olarak adlandırılan sayılı günler ise aralık ayında başlayıp ocak ayı sonuna kadar devam eder. 40 gün anlamına gelen erbain, zemheri diye de bilinir. Kışın en sert dönemi olduğu için esen sert rüzgarlar 'erbain' veya 'zemheri' fırtınası olarak isimlendirilmiş. KOCAKARI SOĞUĞU HESABI Hamsin ise erbaiden sonra gelen 50 günlük dönemdir. Nevruzun başlamasıyla biter. Kocakarı soğukları olarak da bilinen 11-17 martta yaşanan berdelacuzde ise hava hep kapalı olur ve soğuktur. Abrulun beşi ise nisan ayındadır. Halk arasında (Kork abrulun beşinden, öküzü ayırır eşinden) atasözüyle de anılır. Bu günlerde çift sürülmez. Fırtınalı ve soğuk günlerdir. Sitte-i Sevr ise 20-25 Nisan tarihleri arasında yaşanan dönemdir. 6 günlük dönemde her saat başı havada değişimler yaşanır. Çiçek fırtınası ise 4-5 Mayıs'ta yaşanır. Bu dönemde çiçek açan ağaçlar fırtınaya tululursa meyvesiz kalır. Çark dönümü ise 1 Temmuz'dur ve üzümlerin olgunlaşmaya başladığı dönemdir. Eyyam-ı Bahur ise 31 Temmuz-7 Ağustos arasındaki dönemdir. Yılın en sıcak günleridir.'' HALK TAKVİMİNDE GÜN VE AY İSİMLERİ Darende'de ocak ayına 'orta kara kış', şubat'a 'cücük', haziran'a 'ilk temas', ağustos'a 'son temas', aralık'a 'ilk kara kış' isminin verildiğini kaydeden İspirli, Giresun'un Köroğlu Köyü'nde ocak ayına 'zemheri', nisan ayına 'abrul', haziran'a 'kiraz' denildiğini belirterek, ''Van'ın Erciş'te de mayıs 'gulan' olarak isimlendirilmiştir'' dedi. Bazı yörelerde mart ayının 'döldökümü' olarak isimlendirildiğini belirten İspirli, ''Nisan ayına 'çift ayı', mayıs'a 'göç ayı', haziran'a 'kiraz ayı', ağustos'a 'çayır' veya 'incir-üzüm' ayı gibi isimler verilmiştir'' diye konuştu.