SİNAN'IN YADİGARI, 435 YILDIR HİZMET VERİYOR
Erzurum'daki ilk Osmanlı Camisi, usta Mimar Sinan'ın eseri olan Lala Paşa Camisi.
Erzurum Cumhuriyet Caddesi'nde, Yakutiye Medresesi'nin doğusunda bulunan Lala Mustafa Paşa Camisi Kıbrıs fatihi Lala Mustafa Paşa tarafından Erzurum'da Beylerbeyi olarak görev yaptığı sırada 1562 yılında yaptırıldı. Mimar Sinan'ın eseri olan Lala Mustafa Paşa caminin yanında saray ve bir de sıbyan mektebi yaptırıldığı, ancak bunlar günümüze ulaşamadığı görülüyor.
CAMİ YANINDAKİ MEKTEP YIKILDI
Merkezi planlı camiler grubundan olan bu yapı, kesme taştan kare planlı. Önünde birbirlerine yuvarlak kemerlerle bağlanmış altı sütunun taşıdığı beş bölümlü bir son cemaat yeri var. Son cemaat yerinde bulunan iki mihrapçık, üzerleri çini panolu ve sülüs yazılı altı pencere bulunuyor. Bunlardan sağdaki mihrapçık üzerinde Hattat İzeddin'in 14 satırlık nesih yazılı fermanı bulunmaktadır. Ayrıca sağdaki ilk pencerenin üzerinde “Bismillahir Rahmanir Rahim”, ikinci pencerede “La ilahe İllallah Muhammedün Resulullahi, Hakka” yazılı.
Üç kapı ile içerisine girilen cami kare planlı olup, üzeri dört yığma sütunun taşıdığı pandantifli, tromplu bir kubbe ile örtülü. Ana kubbe köşelerde dört küçük ve iki de yarım kubbe ile desteklenmiş durumda. İç mekanı iki sıra halinde 28 pencere aydınlatmaktadır. Alt sıradaki pencere alınlıkları üzerinde bulunan çiniler işgal sırasında atılan kurşunlarla zedelenmiştir.
Mihrap yuvarlak ve mukarnaslı olup, üzerindeki kitabede camiyi yaptıranın ismi ve yapım tarihi yazılıdır. Yanındaki pencerelerde ise hadisi şerifler yazılı. Caminin sağında bulunan minaresi kare kaide üzerine yuvarlak gövdeli ve tek şerefeli. Beyaz taştan yapılan minare kırmızı taşlı bileziklerle bezeli. Caminin avlusunda sekiz köşeli ahşap ve konik çatılı bir şadırvanı bulunuyor.