Türk Dahisi Kaşgarlı Mahmud Bininci Yaşında

     TDK ve Sincan Uygur Özerk Bölge Başkanlığı tarafından dün düzenlenen törene, Pekin'de üç gün süren, TDK ile Merkezî Milliyetler Üniversitesi işbirliğinde düzenlenen "Doğumunun Bininci Yıl Dönümünde Kaşgarlı Mahmud Uluslararası Bilgi Şöleni"ne katıldıktan sonra Kaşgar'a gelen Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Prof. Dr. Mustafa İsen başkanlığındaki heyet de katıldı.

    UYGUR SİNCAN’DA ANMA TÖRENLERİ

Türkçenin ilk sözlüğü ve ilk dil bilgisi kitabının yazarı Kaşgarlı Mahmud'un doğumunun bininci yıl dönümü dolayısıyla Opal köyündeki türbede düzenlenen tören, Kaşgar Valisi Akbar Gopur'un sunuş konuşmasıyla başladı.

     Sincan Uygur Özerk Bölgesi Başkan Yardımcısı Küreş Maksud da açış konuşmasında, Kaşgarlı Mahmud'un yazdığı Divanü Lugati't-Türk'ün, Türk kültürünün zenginliğinin en büyük kaynağı olduğunu belirtti.

     Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri İsen de dünyada bininci doğum yılı kutlanan çok az insan bulunduğuna dikkat çekerek, bu coğrafyanın dünyanın en eski medeniyet bölgelerinden birisi olduğunu söyledi.

UNESCO  KAŞGARLI MAHMUT YILI

  Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütünün (UNESCO) 2008 yılında Kaşgarlı Mahmud'u dünyada anılacak isimler arasına aldığını ve bu yolla onun dünya mirasına katkısını tescil ettiğini vurgulayan İsen, "Gelecek yıllarda da Kutadgu Bilig'in yazarı Yusuf Has Hacib'in bininci yılını kutlayacaksınız. Siz hemşehrileri için ne büyük bir mutlululuktur bu" dedi.

     "Çin ve Türkiye kendi bölgelerinde parlayan iki yıldız olarak birbirleriyle daha çok ilişki içinde olmalıdırlar" diye konuşan İsen, bugünlerde Çinli yetkililerin Türkiye'yi ziyaret ettiğini, kendilerinin de bir bilim heyeti olarak orada olduklarını kaydetti. İsen, "Bu iki ziyaretin ülkelerimiz arasında önemli başlangıçlara vesile olacağı kanaatindeyim" diye konuştu.

    AKALIN, DİVAN’ÜL LÜGAT-İT TÜRKÜ ANLATTI

Kaşgarlı Mahmud'un bininci doğum yıl dönümünde dünya kültürüne, barışına, uluslararası ilişkilere katkı sunmaya devam ettiğini belirten İsen, bunun en somut göstergesinin Kaşgar'da düzenlenen bu anma toplantısı olduğunu vurguladı.

     TDK Başkanı Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın da yaptığı konuşmada Kaşgarlı Mahmud'un hayatı ve eseri Divanü Lugati't-Türk hakkında bilgiler verdi ve Kaşgarlı Mahmud'un yalnızca bir sözlük bilimci, yalnızca bir dil bilimci olmadığını; bütün Türk illerini dolaşıp, Türk toplulukları arasında yaşayarak, onların söz varlığını, sözlü edebiyat ürünlerini yazıya geçirmekle bin yıl öncesinden binlerce yıl sonrasına ulaşmasını sağlayan ilk Türk derlemeci olduğunu bildirdi.

     Akalın sözlerini şöyle sürdürdü:

     "Hakaniye lehçesi ile Uygur, Oğuz, Kıpçak, Türkmen, Kırgız, Çiğil, Yağma, Argu ve diğer Türk soylu halkların lehçelerini Türk adı altında toplayarak eserine Divanü Lugati't-Türk yani Türk Lehçelerinin Sözlüğü adını veren ilk Türkoloğumuz Kaşgarlı Mahmud'dur. Divanü Lugati't-Türk on birinci yüzyıl Uygurcasının, Oğuzcasının, Kırgızcasının ve diğer Türk lehçelerinin ses bilgisi ve biçim bilgisi özellikleriyle ilgili bilgileri, söz varlığının gücünü, inceliklerini yirmi birinci yüzyıla ulaştıran bir bilgi hazinesidir."

TÜRK KÜLTÜR DEĞERİ

Akalın, tarihin en eski dönemlerine kadar uzanan Türk kültür değerlerinin köklerini ortaya koyan, Uygur kağanlığında, Oğuz obalarında, Kıpçak bozkırlarında, Karahanlı devletinde, kısaca on birinci yüzyılın Türk dünyasında yaşayan toplulukların dilleri, gelenekleri, inanışları, yaşayışları konusunda bilgiler veren Divanü Lugati't-Türk'ün, on iki hayvanlı ulusal takvimin tarihçesini anlatan, Oğuzların kullandıkları damgaları tanıtan, at yetiştiriciliğinden tarıma, hukuk düzeninden devlet yönetimine, dokuma ve el sanatlarından yemeklere kadar yüzlerce konuda bilgi içeren ilk Türk ansiklopedisi olduğunu ifade etti.

     KAŞGARLI DÜNYAYA ANLATILDI

Prof. Akalın, Türklerle birlikte aynı coğrafyada bulunan milletlerin yaşadığı ülkeleri, kentleri, kasabaları, köyleri tanıtan, bu yerleşim birimleri hakkında bilgiler veren ve çizdiği haritayla ilk Türk coğrafyacısı unvanını da kazanan ilk Türk bilgini Kaşgarlı Mahmud'un eserinin Türkçenin hafızası olduğunu söyledi.

     Divanü Lugati't-Türk'ün bu özellikleriyle Türk kültüründe ilklerin kitabı olduğunu ve Türk uygarlığının köklerini ortaya koyduğunu belirten Akalın, Türkiye Cumhuriyeti olarak en yüksek seviyede anma törenlerini düzenlediklerini ifade etti.

     Kaşgarlı Mahmud ve eserini konu alan bir kitap da yayımladıklarını anlatan TDK Başkanı, sanal ortamda da Kaşgarlı Mahmud'u ve Divanü Lugati't-Türk'ü bütün dünyaya tanıtmak üzere Türk Dil Kurumunun bir ağ kümesi (website) oluşturduğunu açıkladı.

     Akalın, Kaşgarlı Mahmud ve Divanü Lugati't-Türk ile ilgili bilgilerin yanı sıra Kaşgarlı Mahmud'un yaklaşık bin yıl önce derlediği söz varlığının tamamına erişimin sağlandığı bu ağ sayfalarının Türkçeyle birlikte Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve Uygurca olarak da hazırlandığını söyledi.

    110 BİLDİRİ SUNULDU

 Bu etkinliğin Türkiye Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki kökleri tarihin en eski dönemlerine kadar uzanan ilişkilerde yeni bir dönemin başlangıcı olduğunu vurgulayan Akalın, 2008 yılının ilk günlerinden başlayarak Türkiye'de ve yurt dışındaki çeşitli merkezlerde Kaşgarlı Mahmud ve Divanü Lugati't-Türk konulu yayınlar, etkinlikler ve toplantılar düzenleyen TDK'nın en anlamlı, en coşkulu ve en görkemli töreni ve toplantıyı Çin Halk Cumhuriyeti'nde yaptığını kaydetti.

     Pekin'de düzenlenen toplantıda doğrudan doğruya Kaşgarlı Mahmud ve Divanü Lugati't-Türk ile ilgili 110 bildiri sunulduğunu bunların yaklaşık 30'unun Türkiye'den katılan bilim adamlarına ait olduğunu ifade eden Akalın, "Şimdi de Kaşgarlı Mahmud'un köyünde, onu mezarı başında anıyoruz. Bu anma töreni, Türkiye Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki kökleri tarihin en eski dönemlerine kadar uzanan ilişkilerde yeni bir dönemin başlangıcıdır" diye konuştu.

     TDK Başkanı Akalın sözlerini şöyle sürdürdü:  "Bu toplantıya katılan sizler, Türkiye Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki kültürel ilişkilerin geliştirilmesinde yeni bir dönemin başlangıcını yaşarken aynı zamanda tarihe de tanıklık etmektesiniz. Hepimizin ortak atası, bu büyük insan Kaşgarlı Mahmud'u doğumunun bininci yıl dönümü dolayısıyla düzenlenen bu toplantıda, hem de mezarı başında anmak bizler için büyük bir onur ve mutluluk kaynağıdır."

     Divanü Lugati't-Türk'te yer alan şiirlerden örneklerin sunulmasından sonra törene katılanlara TDK'nin yayımladığı Binyıl Önce Binyıl Sonra Kaşgarlı Mahmud ve Divanü Lugati't-Türk adlı kitap dağıtıldı. Daha sonra Kaşgarlı Mahmud'un türbesi ziyaret edildi ve türbenin kütüphanesine Türkiye'de yayımlanan Divanü Lugati't-Türk kitapları armağan edildi.

     İsen ve Akalın'ın yanı sıra Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Cezmi Eraslan, Atatürk Kültür Merkezi Başkanı Prof. Dr. Osman Horata, TDK Başkan Danışmanı Prof. Dr. Recep Toparlı'nın da yer aldığı ve Pekin'deki Türk Büyükelçiliği yetkililerinin eşlik ettiği heyet törenden sonra Opal köyünü, Kaşgar'ı ve Ürümçi'ye gezdi. Türk heyeti Kutadgu Bilig yazarı Yusuf Has Hacib'in türbesini de ziyaret etti.

     UNESCO, 2008 yılını Kaşgarlı Mahmud yılı ilan etmişti. TDK, Kaşgarlı Mahmud'u hem Türkiye'de hem de Türk dünyasında anma törenleri düzenlemeyi sürdürüyor. TDK, 3-4 Aralıkta Adana'da Çukurova Üniversitesi işbirliğinde "Gençliğin Gözüyle Kaşgarlı Mahmud ve Divanü Lugati't-Türk kurultayı" yapacak.