‘Eski mahalle isimleri şehrin göbek adlarıydı’

Şehrin eski mahalle ve sokak isimlerinin o şehrin göbek adı, hafızası olduğunu dile getiren Şehir ve Kültür Araştırmaları Derneği (ŞEHİRDER) Başkanı Murat Ertaş, “Şehirler de insanlar gibidir.” vurgusunu paylaştı. Mahallelerin önemine dikkat çektiği açıklamasında Ertaş, “Hafızasını kaybetmiş bir insan gibi hafızasını, tarihini kaybeden şehirlerin de ortada kalakalırlar. Kendilerini kaybederler. Eski mahalle, sokak ve meydan isimleri o şehrin dip tarihinin belgeleridir, sosyal hayatının derin izleridir. Ayrıca şehrin kadim nüfus kayıtlarıdır.” kaydını düştü.

2014’TE 100 OLAN MAHALLE SAYISI 16’YA DÜŞTÜ

Erzurum’da azalan mahalle sayısına dikkat çeken Ertaş, şehirlerde değişim ve dönüşümün, uzmanlarla istişare sonrasında hayata geçirilmesi gerektiğini belirtti. Ertaş, “Kadim şehrimizde bile eskiden 52 mahalle olduğunu bilirdik. Şehrin nüfusu gibi yayılma alanı büyüdü; ama mahalleler in sayısı azaldı. Ocak 2014’e kadar 100 civarında olan mahalle sayısı, mahallelerin birleştirilmesiyle şehir merkezinde 16’ya düşürülmüştür. Elbette değişen dönüşen şehirde, terk edilen mahallelerde bazı düzenlemeler yapmak gerekmektedir; ancak bu düzenlemeler yapılırken şehir mimarisinden, tarihi yer isimlerine birçok konuda uzmanlarla ve belki şehrin sakinleriyle istişare etmek gerekirdi.” Dedi

MAHALLELER ŞEHRİN TAPUSU, ETİKETİYDİ

Yapılan düzenlemelerden sonra kadim şehrin tarihinden, sosyal hayatından ve kültür kodlarından ipuçları veren mahalle isimlerinin tabelalardan silinmesinin, yeni neslin müstemleke nesli haline getirilmesi manası taşıdığına dikkat çeken Ertaş, “Bugün artık olmayan şu mahalle isimleri acaba neden o mahallelerde vardı, düşünmemiz gerekirken bugün unuttuk bile: Karaköse, Mumcu, Gez, Şeyhler, Kavak, Çortan, Bakırcı, Kuloğlu, Ayaspaşa, Caferiye, Mirza Mehmet, Taşmescit, Hacıcuma, Emirşeyh, Habibefendi, Mehdiefendi, Eminkurbu, Yeğenağa, Alipaşa, Köseömerağa, Topçuoğlu… Daha niceleri… Bu mahalle isimleri tek başına hangi tarihi şahsiyeti yahut olayı bize hatırlatıyordu. Düşünmek lazım. Her biri, bir mühürdü, şehrin köşe başlarında bu şehrin dünden bugüne kimlere ait olduğunu gösteren tapusu, etiketi… Sokak isimleri başka bir sır taşırdı şehrin uzun hikâyesinden… Hepsi yok oldu, gitti. Bir nesil sonra şehrin evlatları kendi şehrinin mazisini anlamada daha çok yabancılık çekecek.

Meselâ “Kavak” eski dilde “gümrük” demek. Osmanlının üçüncü en büyük gümrüğü Kavak Mahallesi, Gölbaşı civarındadır. Kavakkapısı’nın Kavak mahallesiyle ilgisi vardır. Kavağın gümrükle. Gümrüğün Osmanlıyla… Erzurum’a gümrük memuru olarak gelen Evliya çelebi’yle ilgisi vardır. Gümrük Camisi, hanı ve hamamıyla… Tüm bunları yok etmek, sorumsuzluktur, akıl tutulması ve vicdan göçüdür aslında.

Meselâ Mirza Mehmet Mahallesi yok oldu. Mirza Mehmet’in Tebriz’le ilgisi vardır Tebrizkapı’yla… Kanunî’yle ilgisi vardır. Kanuni Sultan Süleyman’ın Erzurum’a Tebriz’den sünni ahaliyi getirip yerleştirmesini anlatır Mirza Mehmet. Erzurum-Tebriz ilişkisi mahalle isimlerinde yaşardı, yaşatılırdı”.

ŞEHİR HAFIZASIZLAŞIYOR

“Evet, şehir hafızasızlaşıyor, bizler hafızasızlaşıyoruz.” diyerek kentsel dönüşümle ilgili eleştirisini zirve noktaya çıkaran Ertaş, “Sokakları kayboldu şehrin, mahalleleri yok oldu. Modernleşme adına, kentsel dönüşüm adına yaptık bunu. Alkışlarla üstelik. Akıl kargaşası yaşanıyor, geleneğini kaybetmiş şehir, nasıl kadim şehir olur. Nitelikli göç sadece insan kaynağı için geçerli değildir. Sokaklarımız, sokak isimlerimiz, mahallelerimiz göç etmiş. Bundan daha nitelikli göç olur mu?” sorusunu yöneltti.

SEKMEN’DEN BEKLENTİ

Ertaş açıklamasının son bölümünde ise, Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Sekmen’den kuracağı bir istişare heyetiyle şehrin hafızasını yaşatacak acil çözümler beklediklerini dile getirdi.