Ticaret ufuksuz…

AKTİF VERGİ MÜKELLEFİ
2008 yılının ilk dört ayında aktif vergi mükellef sayısının 22 bin193 olduğunu, 2007 yılına göre yüzde 0.12'lik gibi küçük oranlı bir artış dışında önceki yıllara göre önemli düşüşler yaşandığını bildiren Özcan: "aktif mükellef sayısı 2003'e göre yüzde 1.18, 2004 yılına göre yüzde4.8, 2005'e göre yüzde 1.6 ve 2006'ya göre yüzde 0.21 oranında azaldı. Bu gidişat iyi okunmalıdır" dedi.
SÖKTÖREL ARAŞTIRMA
DOSİAD tarafından gerçekleştirilen "Erzurum İli Ticaret Sektörü" araştırma sonuçları hakkında bilgi veren Özcan, ilde spot ticaretin ağırlık kazanır hale geldiğini, üretime dayalı bir ticari gelişmenin ise sağlanamadığını bildirdi. Özcan Doğu Anadolu Serbest Ticaret Bölgesinin kapanmasıyla ihracata dayalı ticaret umutlarının ise söndüğünü bildirdi.
GEÇMİŞE GÖRE TİCARETTE İVME KAYBI
Erzurum'un geçmiş dönemlerde Doğu Anadolu Bölgesi'nde ticari cazibe merkezi olduğunu, Güneydoğu ve İçanadolu bölgesine yönelik ticaret yapıldığını belirten Özcan, bugün ise Erzurum'un dışardan gelen ürünlerin pazarı haline geldiğini, bunun sanayileşememe sorunu sonucunda ortaya çıktığını kaydetti.
KURUMSALLAŞMA MESELESİ
Erzurum'da ticaretin kurumsal yapısını yitirdiğini, geçmiş dönemlerdeki tarımsal ticaret şeklindeki ihtisaslaşmanın kaybedildiğini söyleyen Özcan, "Erzurum, deri ve ürünleri, hayvansal ürünlerde ticaret merkeziyken, bugün adı konulamayan, seyri ve ufku belli olmayan bir ticari seyir hakim. Bu durum ticaretin katma değer üretir hale gelmesini engellemektedir" yorumunu yaptı.
AL-SAT'ÇILIK DÖNEMİ
İllerin artık belirli ticaret alanlarında ihtisaslaştığını, İç, Güneydoğu Anadolu bölge illerinde tarımsal ticaretin ağırlıklı hale geldiğini kaydeden Özcan, Doğu Anadolu Bölgesi illerinde ise tarımsal ticaret alt yapısının bozulduğunu anlattı. Özcan, içinde bulunulan dönemde ticaretin  "Yap sat"çılıktan "al sat"çılığa dönüştüğünü dile getirdi.
KAYBEDİLER TİCARİ DEĞERLER
Özcan: "Erzurum kent merkezindeki ticari yapının tarihi seyrini iyi gözlemlemek lazım. Bir zamanlar Kent merkezinde yağ hal ve pazarı, kuru bakliyat ve ürünler pazarı vardı. Ayakkabı imalathaneleri iş kapısıydı, ticarete rehberlik ediyordu. Bugün bunlardan söz edemiyoruz. Yağımız, unumuz dışardan geliyor. Bir zamanlar ayakkabı sattığımız Kahramanmaraş ve Gaziantep'den şimdi ayakkabı alıyoruz. Patatesimizi Nevşehir'den getiriyoruz. Giyecek ürünleri Marmara ve Ege'den geliyor. Erzurum bir Pazar haline geldi. Üretim olmayınca ticaretin vizyonu da söndü." dedi.
MARKA SEKTÖR SORUNU
Erzurum'da marka sektörler kurgulanmadan kalkınma sorunun giderilemeyeceğine değinen Özcan, ticarette vizyon sönüklüğünün temelinde bu sorunun bulunduğunu aktardı. Özcan, "
Çok ciddi bir durum ve sorundan bahsediyoruz. Erzurum istihdam sorununu, kalkınma ve gelişme sorununu ancak öncelikli ve marka sektörlerini belirleyerek ve bunlara yoğunlaşarak giderebilir. Sorunun acil çözümü gereklidir. Meseleyi özellikle siyasi anlamda çözümler bekleyerek zamana yaymak Erzurum'u muhtaç il konumunda bırakır" kaydını düşürdü.
ÜRETİM MEKANİZMALARI SUSKUN
Serbest Ticari Bölge'nin kapandığını, Organize Sanayi Bölgesi'nin işlevsel olmadığını, teşvik kapsamında yatırım alamayan ilin, ekonomik anlamda çöküş süreci yaşadığını dile getiren Özcan, "Erzurum'da ticaret sektörü Atatürk üniversitesi'ne bağımlı hale geldi. Tarım bir umut ve gelir kapısı olmaktan çıkıp kırsal kesimdeki göç artınca, 40 ikindiler ticareti dönemi bitti. Köye yönelik ticaret kalmadı. Şimdi Türkiye'de hemen her ilde Üniversite açıldı. Artık Erzurum'a dışardan gelen öğrenci sayısı da ciddi boyutta düşecek. Esnaf o zaman ne yapacak, ne satacak? Kış Turizmiyle ilgili gelişmeler ise ticaret sektörüne ufuk çizen boyutta değil. Hizmetler sektörüne yönelik ticaretten de söz edemeyiz. TOKİ'nin sektöre girmesiyle inşaat alanında da ticari umut azaldı. Manzara budur ve bu manzara ürperticidir" diye konuştu.
SERMAYE NEREYE GİDİYOR?
Ticaret sektöründe işlerin durma noktasına geldiğini, ödenemeyen çek ve senet sayısının arttığını kaydeden Özcan, ilde yoksulluğun artmasıyla harcama ve tüketim eğiliminde yavaşlama olduğunu, bunun da ticaret sektörünü tükettiğini ifade etti.
Gelir, Gelir Stopaj, GMSİ, Basit usulde  Vergilendirilen Gelir, KDV ve Kurumlar Vergisi Faal Mükellef sayısı 2001-2008 verilerine değinen Özcan, son yıllarda GMSİ mükellef sayısındaki artışa dikkat çekti. Özcan "Gayrimenkul Sermaye iradı Vergi Mükellefi sayısı artış trendinde. Bu, ildeki ticari sermayenin sabit yatırımlara yöneldiğini gösteriyor. Mevcut yönelim, sermayenin de sabitleşmesi, istihdam oluşturmaması ve katma değer üretememesi sonucunu doğuruyor." tespitinde bulundu.
SERMAYE GÖÇÜ
Erzurum'da 2001 yılında 10 bin 976 olan Gelir Vergisi Faal Mükellef sayısının 2008 yılında yüzde 5.64 oranında gerileyerek 10 bin 356'ya indiğini, 7 yılda ticaret sektöründe faaliyet verenlerin sayısında artış olacağına azalma seyri görüldüğünü vurgulayan Özcan şöyle dedi: " Erzurum'da ciddi boyutta işsizlik var. Özel de veya kamuda istihdam imkanı bulamayanların yöneleceği tek alan ticaret. İldeki nüfus artış oranı, işsiz sayıları ortada. Buna rağmen ticaret alanında gelişme yok.  O zaman  ortaya şu çıkıyor, ilde ticari sermaye sahiplerinin sayısı düşüyor, ticarete yönelmek isteyenler sermayesizlik sebebiyle atılım yapamıyor ve Erzurum çok ciddi boyutta sermaye göçü veriyor. Bizce sonuncu olanı daha ağırlıklıdır. Sermaye göç hızı, Erzurum'da ticaretin ivme kaybını hızlandırmaktadır. Sermaye göçünü önlemenin yegane yolu ise ticaret sektöründe bir ufuk oluşturmaktır. Bu görev ise hükümetlere ve hükümet partilerine mensup milletvekillerine düşmektedir"
ERZURUM İLİ 2001-2008 DÖNEMLERİ FAAL VERGİ MÜKELLEF DÖKÜMÜ
GELİR VERGİSİ FAAL MÜKELLEF SAYISI
YIL   MÜKELLEF
2001   10.976
2002    10.736
2003     11.032
2004     11.526
2005      10.750
2006     10.591
2007      10.420
2008      10.356

GELİR STOPAJ VERGİSİ FAAL MÜKELLEF SAYISI
YIL                 MÜKELLEF
2001    6.281
2002    6.544
2003    7.044
2004    8.905
2005    10.451
2006     10.648
2007     10.929
2008     11.708

GMSİ FAAL MÜKELLEF SAYISI
YIL  MÜKELLEF
2001       712
2002        831
2003        923
2004     1.194
2005     2.086
2006     2.248
2007     2.366
2008     2.424

BASİT USULDE VERGİLENDİRİLEN GELİR VERGİSİ FAAL MÜKELLEF SAYISI
YIL  MÜKELLEF
2001    8.836
2002    8.700
2003    9.358
2004    9.448
2005    9.368
2006    9.122
2007    9.060
2008    9.104

KURUMLAR VERGİSİ AKTİF MÜKELLEF SAYISI
YIL  MÜKELLEF
2001     1.811
2002     1.926
2003     2.070
2004     2.342
2005     2.456
2006     2.527
2007     2.685
2008     2.733

KDV FAAL MÜKELLEF SAYISI
YIL       MÜKELLEF
2001   20.687
2002   20.567
2003   12.400
2004    13.199
2005    13.027
2006     12.979
2007     12.897
2008     12.886

AKTİF MÜKELLEF SAYISI
YIL  MÜKELLEF      DEĞİŞİM ORANI
2001      21.623         0        
2002     21.362         -1.2            
2003      22.460       + 5
2004      23.316       +3.8
2005      22.574       - 3.1
2006      22.240        -1.4
2007      22.165      -0.33
2008      22.193      + 0.12