Erzurumlu, kent tarihine ilgisiz

Erzurum’da günümüze ulaşmayan, ancak kaynaklarda isimleri tespit edilen çok sayıda tarihi yapının bulunduğu bildirildi. Erzurumlu Tarih Araştırmacısı Muzaffer Taşyürek’in; “Erzurum Türbeleri ve Ziyaret Yerleri” adlı kitabında yer verdiği söz konusu yapıların çokluğu dikkat çekerken, ortaya çıkan bu manzara Erzurum’da tarihe ve tarihi yapılara gösterilen ilginin boyutunu da gözler önüne serdi.

Palandöken Belediyesi Kültür Serisi kapsamında tarih meraklılarıyla buluşturulan kitapta, Erzurum şehir merkezinde bulunan, ancak günümüze ulaşmayan yapılar, camiler, kapılar, medreseler, mektepler, kütüphaneler, zaviye ve tekkeler, türbeler, hanlar, çeşmeler, saraylar ve köşkler, köprüler, askeri yapılar, çarşılar ve imalathaneler şeklinde sıralanıyor. Günümüze kadar ulaşamayan yapılar arasında yoğunluğun camiler ve medreselerde toplandığı dikkat çekerken, çok sayıda mektep ve hanın da, tarih olduğu anlaşılıyor. İşte “Erzurum Türbeleri ve Ziyaret Yerleri” adlı kitapta sıralanan; kaybolmuş tarihi yapılar:  

//KAYNAKLARDA İSMİ TESPİT EDİLEN YAPILAR

KAPILAR: Emirşeyh Kapısı; Erzincan Kapı, Gürcü Kapı; Rum Kapısı; Rus Kalesi(Bakırcı Mahallesinde); Tebriz Kapı, Yeni Kapı.

CAMİLER: Abdurrahman Ağa Camii, Araplar Mahallesi Camii; Boncukcu Hacı Murat Camii, Gez Camii, Hacı Abdurrahman Camii, Hacı Abdullah Camii, Hacı Mahmut Camii, Hacı Osman Camii; Hacı Süleyman Camii, Hasan i Basri Camii, İlyas Ağa Camii, İskender Paşa Camii, Karaca Bey Camii, Kepnanzade Camii, Kırmacı Camii, Kundakçı Camii, Mehdi Abbas Efendi Camii, Molla Abdullah Camii, t-tüceliid Kızı Camii; Osman Bin Abdülmennan Camii, Osman Paşa Camii, Salihıye Camii, Tahta Camii

MESCİDLER: Kabe Mescidi, Sineklioğlu Mescidi, Yeni Hamam Mescidi Şerifi,

MEDRESELER: Abdurrahman Gazi Medresesi, Ali Ağa Medresesi, Ayaz Paşa Medresesi (Şeyhzade Ömer Efendi), Cafer iye Medresesi, Cenneizade Abdullah Efendi Medresesi, Darussefa Medresesi, Emin Ağa Medresesi, Esat Paşa Medresesi, Gacıroğlu Medresesi, Hacı Ali Ağa Medresesi; Hacı Halil Ağa Medresesi; Hacı Hamza Medresesi; Hacı Mehmet Efendi Medresesi; İslahiye Medresesi, İbrahim Paşa Medresesi; Kemhan Medresesi; Mehdi Abbas Efendi Medreseleri, Muhammediye Medresesi, Muit Efendi Medresesi, Muvaffakiyye Medresesi, Narmanlı Medresesi, Salihiye Medresesi, Sultaniye Medresesi, Taş Medrese

Yeğen Ahmed Ağa Medresesi

MEKTEPLER: Askeri Lise, Cafer Efendi Mektebi, Erkek Protestan Mektebi, Hacı Muhammed Ağa Mekteb-i Şerifi, İbrahim Paşa Mektebi, Katolik Mektebi, Kız Protestan Mektebi, Lala Paşa Sıbyan Mektebi, Mekteb-i Rüştiye-i Mülkiyesi, Murat Paşa Mektebi, Nazır Katibi Mektebi, Osman Efendi Mektebi, Sanasaryan Mektebi Yeğen Ağa Mektebi Zeynel Sıbyan Mektebi KÜTÜPHANELER: Cennetzade Kütüphanesi, Habib Efendi Kütüphanesi, Hacı Dede Ağa Kütüphanesi Hacı Mehmet EfendiKütüphanesi; Halil Efendi Kütüphanesi, İbrahim Paşa Kütüphanesi

ZAVİYE VE TEKKELER: Abbas Şeyh Zaviyesi, Abdurrahman Gazi Zaviyesi, Ahi Tomanbay Zaviyesi, Ak Şeyh Zaviyesi. Cafer Efendi Zaviyesi, Derviş Zaviyesi, Ebu İshak Kaziruni Zaviyesi, Gaip Zaviyesi, Hasan i Basri Zaviyesi ,Haydari'hane Zaviyesi, Hoca Yakut Hangahı, Karahunge Zaviyesi,Mehdi Şeyh Zaviyesi, Rabia Hatun Zaviyesi, Seyyid Abdurrahman Cebeli Zaviyesi, Sultan Mahmut Tekkesi, SultanMelik Saltuk Zaviyesi, Sultaniye Zaviyesi.

TÜRBELER: Kırkiar Türbesi, 

HANLAR: Ali Paşa Hanı; Büyük Han, Cabbarların Hanı Derviş Ağa Hanı, Deve Hanları, Hacı Baii Hanı, Hoca Yakut Hanı, İt Uyutmaz Hanı, Kilise Hanı, Küçük Salih Ağa Hanı, Muh^mmed Kethüdaoğlu Hanı, Nemlizade Hanı, Nüzul Damı, Odabaşı Hanı, Osman Paşa Hanı, Pervizzade Mebmed Hanı, Serdar Hanı, Tebrizkapı Hanı Tophane Hanı Halit Ağa Oteli Pastırmacı Oteli Cabbann Oteli

HAMAMLAR: Ayaz Paşa Hamamı Caferi'ye Hamamı Mekteb-i idadi Hamamı , Mermer Hamamı, Yeni Hamam

ÇEŞMELER: Ağvan Çeşmesi, Bican Emin Paşa Çeşmesi, Çeteci Abdullah Paşa Çeşmesi (3 adet) Dizdar Hüseyin Ağa Çeşmesi, Eminkurbu Çeşmesi, Hatun Çeşmesi, ismail Ağa Çeşmesi, Muhsine Hatun Çeşmesi, Murat Paşa Camii Çeşmesi, Müftüzade Çeşmesi, Osman Ağa Çeşmesi, Pembe Mustafa Paşa Çeşmesi, Rıza Bey Çeşmesi

SARAYLAR VE KÖŞKLER: Beylerbeyi Sarayı, Hamdi Paşa Köşkü, Satırlar Konağı

KÖPRÜLER: Fil Köprüsü; isimleri belirlenemeyen 7 adet taş köprü Pervizzade Hanı Köprüsü, Soğuk Çermik Köprüsü, Taş Köprü

ASKERİ YAPILAR: Fırka-i Askeriye Dairesi, Firdevsoğlu Kışlası, Gürcükapı Karakolu, İç Kale Kışlası Jandarma Kış­lası, Mahkeme-i Şerif, Morgof Kışlası, Redif Dairesi Samihiye Karakolu, Süvari Kışlası, Topçu Kışlası

ÇARŞILAR VE İMALATHANELER Atlarlar; Ayaz Paşa Çarşısı, Bakırcılar Beklit Fırını, Bıçakçılar Çarşısı, Boyahane Binası Bozahane, Cedid Çarşısı, Darphane, Güncüktüler Çarşısı, Gülahmet Çarşısı, Habip Efendi Sabunhanesi, Kaşıkçılar Çarşısı, Kazazlar, Kazancılar, Kendirciler Çarşısı, Kilise Kapı Çarşısı, Kuyumcular Çarşısı, Küçük Çarşısı, Kürkçüler Çarşısı, Manavlar Çarşısı; Mizanhane, Mumhane, Mutafhane, Nazik Çarşısı, Rahdar Damı, Saraçhane, Silahhane, Sipahiler Çarşısı, Şabhane, Zembilciler Çarşısı.