Erzurum Gazetesi Arşiv

ERZURUM'DA TARİHİ CAMİLER KARE PLANLI Çok sayıda caminin bulunduğu Erzurum´da tarihi camilerin büyük çoğunluğu kare planlı. Şehir merkezinde, dönemlerindeki bey, ağa ve valiler ile eşrafın yaptırdığı camilerin büyük bir çoğunluğunda kare şeklinde plan kullanıldı. Erzurum'daki kare planlı camiler şunlar: Ali Ağa (Gürcü Kapısı) Camisinini 17.yüzyılın başında Yeniçeri Başı Zahreci Ali Ağa tarafından yaptırıldığı tahmin ediliyor. Caminin yalnızca 1859 tarihli onarım kitabesi bulunuyor. Caminin önündeki son cemaat yeri 4 sütunun taşıdığı üç kubbe ile örtülü. Bu kubbeler dıştan konik bir çatı ile gizlenmiş durumda. Cami, kare planlı olup, köşelerdeki tromplara oturan merkezi bir kubbe ile örtülü durumda. Düzgün kesme taştan yapılmış olan yapının içerisi altta altı, üstte de dört pencere ile aydınlatılıyor. BOYAHANE CAMİSİNİN DİKKAT ÇEKİCİ MİMARİSİ Boyahane Caimisi Yakutiye Medresesi'nin kuzeyinde bulunuyor. Erzurum Valisi Emin Paşa tarafından 1566 yılında yaptırıldı. İlyas Efendi tarafından da 1621'de onarılan cami kare planlı ve tek kubbeli olmasıyla dikkat çekiyor. İbadet mekanını örten tuğla kubbeyi duvarlar üzerine oturan sekiz kasnak taşıyor. Caminin kısa, kalın ve tek şerefeli minaresinin üzerinde tuğla örgü motifleri de bulunuyor. Ayrıca minaredeki tuğlalar arasında yeşil sırlı tuğlalara da rastlanıyor. CAFERİYE CAMİSİDE KARE PLANLI Erzurum Cumhuriyet Caddesi'nde bulunan Caferiye Camisi Erzurum Maliye Memurlarından Ebubekir oğlu Hacı Cafer yaptırdı. Giriş kapısı üzerindeki beş satırlık Arapça mermer kitabesinden 1645 yılında yapıldığı anlaşılıyor. Caminin önündeki dört yuvarlak sütun üzerine oturan üç küçük kubbeli bir son cemaat yeri bulunuyor. Ayrıca son cemaat yerinin sol tarafında camiyi yaptıran Hacı Cafer'e ait türbe de yer alıyor. Bu türbe içerisinde Hacı Cafer'in 1650 tarihli mezarı bulunuyor. Kare planlı caminin üzeri sekiz köşeli bir kasnağa oturan kubbe ile örtülü. Bu yapı tek kubbeli Osmanlı camiler plan düzeninde olup kubbe eteğinde Kaside-i Bürde yazılı bir firiz dolaşıyor. Ayrıca kıble duvarında 14 satır halinde caminin vakfiyesi yazılı. Caminin mihrabı sanat tarihi yönünden bir özellik taşımamakla beraber minberi Osmanlı ağaç işçiliğinin güzel örnekleri arasında kendini gösteriyor. Caminin yanında, kesme taştan yapılmış tek şerefeli minaresi bulunuyor. DERVİŞAĞA CAMİSİ TARİHİ BEKLİYOR Erzurum Tahtacılar Caddesi, Derviş Ağa Mahallesi'nde bulunan Derviş Ağa Camisini 1717 yılında Hacı derviş İbrahim Ağa 1736 yılında yaptırdı. Daha sonra 1845 yılında da Müderris Hacı Müştak tarafından onarıldı. Derviş Ağa Camisi de kare planlı ve tek kubbeli camiler grubunda. Son cemaat yeri mukarnas başlıklı dört taş sütuna dayanan üç küçük kubbe ile örtülü olup giriş kapısı üzerinde 1845 tarihli onarım kitabesi bulunuyor. Caminin mukarnaslı mihrabı taştan minberi de ahşaptan yapılmakla birlikte minare kaidesi taştan olup, gövdesi balık sırtı şeklinde tuğladan yapılmış durumda. Caminin avlusunda Hacı Derviş İbrahim Ağa'nın türbesi bulunuyor. Bu türbe dört taş sütunun taşıdığı küçük bir kubbe ile örtülü. GÜMRÜK CAMİSİ Erzurum Kongre Meydanı'ndan Mahallebaşı'na giden yol üzerinde bulunan Gümrük Camisini kitabesinden öğrenildiğine göre, Derviş Hacı Bektaşoğlu Derviş Hacı İbrahim tarafından yaptırıldı. Cami kare planlı ve tek kubbeli. Caminin önündeki son cemaat yeri ise dört taş sütunlu ve üç kubbeli. Mihrabı taştan ve mukarnaslı olup ahşap minberi Osmanlı ağaç işçiliğinin güzel örnekleri arasında. Yakın tarihlere kadar minaresi yıkık bir durumda olan camiyi 1935 yılında Vakıflar genel Müdürlüğü onardı. Erzurum Feyzullah Mahallesi'nde bulunan bu caminin kitabesinden öğrenildiğine göre; Şeyhülislâm Feyzullah Efendi tarafından 1700-1701 tarihinde yaptırıldı. Kubbesinin üzeri kurşunla kaplı olduğundan ötürü de Kurşunlu Cami ismi verilmiş. Ayrıca cami, Feyziye veya Şeyhülislâm Camisi isimleri ile de tanınıyor. Cami kesme taştan, kare planlı. Üzeri sekiz kasnak üzerine oturan bir kubbe ile örtülü olup son cemaat yeri dört taş sütunun üzerine oturan üç kubbeli bir mekana sahip. Giriş kapısının üzerinde dört satırlı talik yazılı kitabesi bulunuyor. Caminin mihrabı taştan ve mukarnaslı. Ahşap minberi Türk ağaç işçiliğinin en güzel örneklerinden biri olarak ifade ediliyor. Son cemaat yerinin sağ tarafında bulunan minaresi sekiz sıra kırmızı taş şeritlerle hareketlendiriliyor. Caminin yanında Kurşunlu Medresesi bulunuyor. Caminin banisi olan Feyzullah Efendi İstanbul'da Fatih Millet Kütüphanesi'nin bulunduğu Feyzullah Efendi Medresesini de yaptırdı. BAKIRCI CAMİSİNİN TARİHÇESİ Bakırcı Camisi (Merkez): Bakırcı Mahallesi'nde bulunan Bakırcı Camisini Bakırcı Hacı Mustafa'nın ölümünden sonra vasiyeti üzerine 1720-1721 yıllarında Mustafa Ağa yaptırdı. Cami, 1902 yılında Osman Efendi tarafından onarıldı. Geleneksel Erzurum camilerinde uygulanan plan tipinde olan bu yapı kesme taştan yapılmış durumda. Kare planlı ve kubbeli caminin önünde dört taş sütunun taşıdığı üç kubbeli bir son cemaat yeri var. Giriş kapısı üzerinde 1720 tarihli kitabesi bulunuyor. Bu kitabe talik yazı ile 38 mısra halinde Ketencizade Rüştü tarafından yazılmış. Caminin içerisinde mimari ve bezeme yönünden herhangi bir özellik olmamakla birlikte minare kırmızı kamber taşından yapılmış olup, şerefe altında mukarnas bezemeleri görülüyor. Bu minare üzerinde günümüzde de Erzurum'un işgalinden kalma kurşun izlerine rastlanıyor. ŞEYHLER, ERZURUM’UN TARİHİ ZİYNETİ Erzurum Şeyhler Mahallesi'nde bulunan Şeyhler Camisi Erzurum Müftüsü Habip Mehmet tarafından 1767 yılında yaptırıldı. 1950 yılında da onarıldı. Şeyhler Camisi de diğer Erzurum camileri gibi kesme taştan, kare planlı olup üzerini sekizgen kasnağa oturan bir kubbe ile örtülü. Bu kubbeye geçiş içeriden tromplarla sağlanıyor. İbadet mekanı alt sırada sekiz, ikinci sırada üç ve kubbe kasnağında da üç pencere ile aydınlatılıyor. Son cemaat yeri Erzurum'un Kamber Taşından dört sütuna dayanan üç küçük kubbe ile örtülü. Bu kubbeler dışarıdan konik bir çatı ile gizlenmiş durumda. Giriş kapısının iki yanında üzerleri bezemeli iki gömme sütun bulunuyor. Mihrap taştan olup, mukarnaslı olarak sonuçlanıyor. Bunun yanında da gömme sütunlar bulunuyor. Buna benzer motiflerle bezeli iki sütun da kapının yanında bulunuyor. Caminin sağında tek şerefeli minaresi bulunmakta olup, bunun üzerine de bir güneş saati yerleştirilmiş durumda. CENNETZADE ÖZGÜN MİMARİSİYLE GÖZ KAMAŞTIRIYOR Aşağı Yonca Mahallesi'nde bulunan Cennetzade Camisini Erzurumlu İsmail Efendi l785-l786 yılında yaptırdı.. Cami kesme taştan kare planlı ve tek kubbeli. Kubbe dıştan oldukça yüksek iki katlı bir kasnak üzerine oturmuş durumda. Üzerindeki ilavelerle hafif sivri konik bir görünümde. Son cemaat yeri dört taş sütunun taşıdığı üç kubbeli bölüm halinde. Yanındaki minaresi taş kaide üzerine yuvarlak gövdeli, tuğladan ve tek şerefeli.