Herkes Başının Çaresine Baksın (mı)? Modern ve geleneksel kültürleri çatıştıranlar, karşı karşıya getirenler; coca—colinizasyon tezini hayata geçireliden beri, hayatta ayakta kalabilmenin yegane şartı böyle açıklanır oldu; "herkes başının çaresine baksın!"Tarım kültürünün geçerli olduğu dönemlerde aynı tarlada çalışıyordu kadın, erkek ve aynı evde buluşuyorlardı yorgunluklarını dindirmek için. Büyük aile yapıları devam ediyordu o dönemlerde.Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz içindi hayat felsefesi.Sanayi devrimiyle birlikte, erkek fabrikaya yöneldi tarlasından, kadın evde kaldı.Fabrikanın olduğu yerleşim alanlarına başladı göçler; büyük aileler parçalandı, çekirdek aileler olşturuldu.Hizmet sektörünün ağırlığını hissettirdiği günümüzde bu parçalanma hızını iyice artırdı, erkek ve kadın ayrı ofislere yöneldi. Çekirdek aile bozuldu, herkes kendi derdine düştü. Herkes "önce ben" demeye başladı. Hayat felsefesi geçmişe reddiye biçimine dönüşerek "herkes başının çaresine baksın" halini aldı.Bu durum cemiyetlerin kendi değerlerini reddetmesiydi. Sosyal vicdanın ortadan kalkmasıydı, cemiyette çözülmenin habercisiydi.Önce kıymetlerden sapıldı, sonra da bu kıymetler şüphe ve münakaşa konusu oldu.Mesela, paranın dini yoktu, paralının da olmamalıydı; paranın milliyeti yoktu, paralının da olmaması gerekti.Parası olan kaideyi koymalıydı; olanlar kaideyi koydu, olmayanlar da uydular çaresizce.Cemiyetçilik ferdiyetçiliğe teslim olunca, "biz" öldü "ben" dirildi. Çekirdeği inkar yarışına hücum edilmesi yüzünden, "ben"ler sardı yürekleri, "ben"ler kapladı bütün yüzleri.Yüzler ve yürekler çirkinleşti böylelikle.Toplumsal amaçlar, ferdi hedeflere yöneldi; toplumsal kazançlar şahsi çıkarlara kurban edildi. Gerekçe belliydi; "herkes başının çaresine baksın"Modernleşme sürecinin bir iman haline getirdiği ferdiyetçilik, bananeciliği, nemelazımcılığı bir amentü haline getirdi.Yanımızda adam dövüldü, seyreder olduk; insanlar öldürüldü, müdahale etmedik; hırsızlıkları gördük, şahitlikten kaçındık; insanlar yoksulluktan ahlaksızlığa sürüklendiler, seyrettik. Mazeret belliydi; herkes başının çaresine bakmalıydı.Ve sonra bizi birarada tutan bütün maddi ve manevi değerlerimizi temsil eden devlete sözle başkaldırdı birileri; "fikirler tartışılmaz, herkes kendi düşüncesini açıklamalı" dediler tevil getirenler.Devleti baba bilenler nesebi gayri sahihlere yenik sayıldı bir anda.Sonra, herkes kendi dilini konuşsun diyenlere karşı çıkmak gericilik sayıldı.Zevkler ve renkleri de tartışamaz olduk böylelikle. Dil ferdileşince anlaşamayıp, din özelleşince uyuşamayınca; toplumun rengi kaçtı, zevkler azap haline geldi."Herkes başının çaresine baksın" yanlışına mahkum edildik.Bu, libarelizm felsefesinin hayata geçirilişine sessiz kalışımızdandı.Bu, kapitalizmin güçsüzü ezme anlayışına tepki göstermeyişimizdendi.Bu, nerede birlik ve beraberlik varsa onu çözmeye kendisini memur sayanlara ses çıkarmayışımızdandı. Birimiz hepimiz içindik; birimiz kendimiz için olduk.Herkes başının çaresine bakmalıydı artık.Bir ekonomik kriz günlerdir almış başını gidiyor. Toplumun iktisadi olduğu kadar bütün moral değerlerini de kemiren enflasyonun düşürülmesi için milli kurumlarca verilen kararlı çabalar, "önce devlet" diyenleri mutlu ediyordu oysa.Bu durum "hep ben, yalnızca ben" diyenlerin işine gelmeyince, bir istikrarsızlık ve kriz arayışı hakim kılındı ülkemizde. İstihdama yönelik yatırımlara ağırlık veren müteşebbisler, ekonomideki iyileştirme çabalarının destekçisi; faiz ve repoyu geçim kapısı gören tuzu kurular ise rahatsız oldular bu durumdan.Hal böyle olunca ekonomik kriz de net bir tarif buldu; herkes başının çaresine baksın. Toplum bünyesini kemiren bu nevi krizlere düçar olmamak için, herkes başının çaresine bakmamalı oysa ki. Hepimiz, bizi biz yapan değerlerin ayakta kalması, yaşaması için çaba sarfetmeliyiz. Aksi halde, maazallah çare bulsakta baş bulamayız böyle giderse! İbrahim AYDEMİR/01/03/2001